Logitech Flight System G940 Zwart

Review Logitech G940

Een ietwat obscure inleiding
Er wordt vaak beweerd dat veel voorkeuren zich vormen tijdens de pubertijd. Een periode waarin het adolescente brein zich nog redelijk makkelijk laat kneden, terwijl zich tegelijkertijd tal van heftige veranderingen voordoen die het wereldbeeld beïnvloeden. In hoeverre deze theorie opgaat durf ik niet te zeggen. Wat vaststaat is dat ik mij in deze levensfase erg ben gaan interesseren voor zowel vrouwelijke vormen als militaire vliegsimulatoren. Zou het de invloed zijn geweest van al dat gierende testosteron? Geen idee. Hoe het ook zij: gedurende deze jaren leerde ik de voordelen van de joystick kennen. Hoewel volharding nodig was, leerde ik mijn vreugdesstok hanteren als een[snip oeverloze breinrot].


Poging twee
Een recensie van een joystick dus, en wel de Logitech Flight System G940. Hoewel het bovenstaande wellicht het tegendeel doet vermoeden, ben ik geen hardcore flightsim-fanaat: ik heb het genre nu al zo'n jaar of tien een beetje links laten liggen. In een vlaag van nostalgie besloot ik recent echter eens te kijken naar wat de markt anno 2010 te bieden heeft. Wat blijkt: er is veel veranderd. Niet alleen de software is sterk verfijnd qua realisme en complexiteit, maar ook de hardware is daarin meegegroeid. Het leek me leuk daar weer wat in te duiken. Nu hoef ik thuis geen grote cockpit met ultra-realistische controllers etc, want dat kost me waarschijnlijk mijn relatie. Een accepteerbaar alternatief is dan ook een semi-professionele HOTAS-set: een combinatie van joystick, gas- en roerpedalen. Alles wat je nodig hebt om je een paar uur per sessie een ace te voelen.


Keuzes, keuzes
Er zijn een aantal spelers op de HOTAS-markt, die allen trachten hoogwaardige producten te leveren. Belangrijke bedrijven zijn onder andere:

• CH Products, dat de die-hards al jaren bekoort met o.a. de Fighterstick Pro
• Saitek, vooral gewaardeerd om de betaalbare X52 Pro, en
• Thrustmaster, die lof oogst met de op de F16-geinspireerde Cougar-set.

Het kiezen was moeilijk: de sticks ontlopen elkaar niet veel qua mogelijkheden. Toch zijn er kleine verschillen. Zo zijn de producten van CH Procucts erg duurzaam en accuraat, maar ook kostbaar. Zij hebben daarnaast een vrij basic (plastic) behuizing. De Saitek X52 Pro is betaalbaarder en heeft een bijzonder mooie 'throttle' (gashendel). De accuraatheid van de stick laat echter wat te wensen over. De Cougar is van zwaar metaal, maar heeft een dure aanpassing nodig om 'm écht stevig en accuraat te maken. Alle sets ontberen daarnaast Force Feedback. Tot slot is er een verschil qua compleetheid: de items van CH Products moeten allen individueel worden aangeschaft, terwijl de Saitek en Thustmaster-sets bestaan uit een joystick en throttle. De pedalen moeten bij deze laatste twee merken dus ook weer apart worden gekocht. Niet erg als je al wat spullen op de plank hebt liggen, maar iets om rekening mee te houden als je alles in één keer wil aanschaffen.

Sinds september 2009 is er echter ook de G940. Een complete HOTAS (joystick, throttle én roer), tegen een 'marktcontforme' prijs. De set biedt veel: force feedback, twee soepele 'mini-sticks' (voor het bedienen van bijvoorbeeld wapen-camera's) en een trits programmeerbare knoppen, waarvan sommigen van kleur kunnen verspringen wanneer de situatie zich daartoe leent. De throttle kan daarnaast worden gesplitst: hij bestaat uit twee delen die gezamenlijk of afzonderlijk kunnen worden bewogen. Dat laaste is handig bij het simuleren van bijvoorbeeld tweemotorige vliegtuigen en helicopters. De pedalen bevatten tot slot zogenaamde 'toe-brakes' (remmen) en bewegen dus niet louter naar links en rechts.

Het bovenstaande klinkt goed. Echter: Omdat de set nog niet zo lang op de markt is kan er nog weinig worden gezegd over de duurzaamheid waarmee deze is gebouwd. Tijdens mijn eerste onderzoek stuitte ik bovendien op gebruikersreacties die aangaven dat er nog het nodige valt te verbeteren aan de wijze waarop de stick zich gedraagt. Ik las echter ook dat Logitech hiermee bezig is. Hoewel het dus een beetje een gok was, besloot ik de set toch aan te schaffen.


Eerste indruk en installatie
Een paar dagen na mijn bestelling stond ik ook in oog met mijn postbode, die zichtbaar gebukt ging onder het gewicht van een grote, zware doos. De G940 was aangekomen. De verschillende onderdelen zitten goed verpakt. Naast de eigenlijke sticks bevat de doos een Quickstart-guide en een driver CD. Het valt aan te raden om even te controleren of er op internet een nieuwere versie te vinden is: mijn CD bevatte de set drivers die ten tijde van de release zijn uitgegeven (5.06). Deze kunnen met name op X64-systemen problemen geven.

De eerste indruk van de G940 is erg goed: zowel de joystick als de throttle zijn gemaakt van plastic, maar dan wel een variant van hoge kwaliteit. De contactoppervlakken voelen daardoor licht fluweel-achtig aan. Het is vrij lastig om dit te omschijven, maar het voelt positief. Met name bij lange game-sessies waarbij je handen warm worden, blijft de stick prettig in het gebruik. Ook de rest van de bouw is robuust. Zowel de stick als de throttle zijn lekker zwaar, waardoor ze niet over je bureau schieten in het heetst van de strijd. Ze bevatten desondanks ook schroefgaten om ze vast te zetten, of in te bouwen in een zelfbouw-cockpit. De pedalen bestaan uit een combinatie van metaal en kunststof en kunnen op zowel een harde als zachte ondergrond worden gebruikt.

Het aansluiten van de set is vrij eenvoudig: de drie onderdelen worden aan elkaar gekoppeld via 9-pins plugs, waarna er één USB-kabel op de PC wordt aangesloten. De meeste andere HOTAS-sets kennen afzonderlijke aansluitingen, waardoor je in het ergste geval dus drie USB-sloten gebruikt. Nadeel van de Logitech-oplossing is dat de compontenten niet met producten van anderen kunnen worden 'gekruist'. Je kunt de stick dus niet zomaar gebruiken met bijvoorbeeld pedalen van CH Products of de throttle van Saitek. (Een oplossing vormt wellicht het third-party programma PPJOY. Dit heb ik echter nog niet getest).

Dan de calibratie. Ook deze is gelukkig niet bijzonder ingewikkeld: na de installatie van de drivers en de 'Logitech Profiler' wordt een standaard calibratie-dialoog getoond. Door de set heen en weer te bewegen en wat op knoppen te drukken wordt alles afgesteld, waarbij het ook mogelijk is om de sterkte van de Force Feedback-effecten en de kracht op de centrale veer van de stick in te stellen. Het valt op dat bij het indrukken van de knoppen in het calibratie-menu de Force Feedback ook wordt aangesproken: de stick trilt en zwenkt vrij plotseling in respons. Even schrikken als je daar niet op bedacht bent.


Aan de slag?
Uitpakken, installeren, calibereren... kunnen we nu dan aan de slag? Nee... helaas. Vliegsimulatoren zijn flink complex en sommigen vereisen vaak individuele configuratie voor ze onbezorgd kunnen worden gebruikt. In principe kan elke simulator worden ingesteld via zijn eigen configuratiemenu. Er kan echter ook gebruik worden gemaakt van de Logitech Profiler: een stuk software dat een aantal games detecteert, standaardconfiguraties aanraadt en het vervolgens mogelijk maakt dat deze worden bewerkt. Profielen kunnen ook from scratch worden gemaakt. Het kan handig zijn om van de Profiler gebruik te maken, aangezien je per spel vaak verschillende gevoeligheden of Force Feedback-krachten wil instellen. Hoe het ook zij: het configureren van de stick moet niet worden onderschat. Het instellen van knoppen, assen, krachten en soms ook zogenaamde 'curves' is een complex geheel waar je vaak via trial-and-error of forumsuggesties achter moet komen. Ik heb de G940 in ieder geval getest met de volgende simulaties:

• Rise of Flight (ROF), een moderne en mooie flightsim van WW1-vliegtuigen.
• DCS: Black Shark (BS), een geavanceerde heli-sim van de Russische Ka-50.
• Flight Simulator X (FSX), de welbekende sim van Microsoft.

ROF en FSX spelen matig tot goed met de standaard-instellingen (dat ligt aan het vliegtuig waar je je derrière in plaatst), maar worden pas echt leuk als je er even voor gaat zitten. BS is zonder gesleutel een ware hel. Gelukkig is de G940 al weer een tijdje op de markt, waardoor er per spel veel informatie valt te verzamelen. Ook het forum van Logitech zelf bevat nuttige info. Wat ik echter mis bij de stick is gewoon een degelijke handleiding. Je verwacht bij een product van meer dan €200,- eigenlijk een uitgebreid boekwerk, vooral omdat er zo ontzettend veel valt in te stellen. Helaas valt dit dus tegen. Naast de Quickstart-guide zijn er geen fysieke documenten. De Profiler bevat een hulp-bestand met achtergrondinfo, studielessen en een FAQ, maar schiet naar mijn mening toch tekort. De belangrijkste reden hiervoor is dat het vrij generiek is geschreven: de Profiler wordt ook geleverd bij andere Logitech controllers.


De stick
De joystick zelf is prettig in het gebruik. Hij past qua ergonomie goed in mijn hand, die gemiddeld is qua grootte. Een vriend met handen model kolenschop kan er echter ook best mee overweg. In het ontwerp van het apparaat zijn zogenaamde Hall sensoren gebruikt, waardoor de positie van de stick wordt afgelezen zonder dat onderdelen elkaar fysiek raken. Bewegingen kunnen hierdoor precies worden gemeten, terwijl er geen slijtage aan het bewegingsmechanisme optreedt. Erg netjes. De knoppen op de stick zijn goed bereikbaar, met uitzondering van de 'trim'-knoppen, die zich op de voet van de stick bevinden. Nu gebruik je deze om je hoogte-, rol- en richtingsroer in te stellen, waarna je ze vaak weer met rust laat (als je het überhaupt al doet), dus dat is niet zo'n probleem. Boven de bekende hat-switch (waarmee je bijvoorbeeld je hoofd beweegt), is een soort van mini-joystick aangebracht. Deze is geweldig soepel. Ik kan me voorstellen dat hij zijn nut met name zal bewijzen in sims van moderne vliegtuigen, waar je raketten etc. kun geleiden met trackings-camera's. Buiten BS heb ik 'm zelf echter nog niet gebruikt.

Over naar de Force Feedback. Ook deze voelt ontzettend goed aan. Spellen als ROF kunnen vrij gedetailleerd worden ingesteld, waardoor je effecten bij het opstijgen en landen of het vibreren van de vleugels (bijvoorbeeld vlak voor een 'stall') echt goed voelt. Ook de eerste keer vliegen in FSX was een bijzondere ervaring. De verschillende machines handelen allemaal anders, wat je nu dus ook echt voelt in plaats van alleen ziet op je monitor. Er zijn nog wel een paar verbeterpunten. Zo zou ik het fijn vinden als:

• Het 'demp'-effect iets wordt verbeterd; De stick geeft tegengewicht aan je bewegingen. De maximale tegendruk wordt echter vaak bereikt voor je de stick helemaal tot aan het einde drukt. Dit kan accurater.
• Het 'centreer'-effect strakker kan worden afgesteld; In BS ervaar ik een kleine dode zone wanneer ik de stick vlak rondom het centrum beweeg. Ik kan het grotendeels teniet doen door de boel te tweaken, maar toch...
• De stick zich automatisch centreert als ik 'm even niet vasthou. (Er zit een sensor op die dit in theorie mogelijk maakt). Dit zou voorkomen dat ik me telkens in de grond boor wanneer ik aan het pielen ben met andere knoppen. (Geen groot issue).
• De stick wat minder reutelt; Als ik m'n hand niet op de stick heb, terwijl deze tegelijkertijd net niet gecentreerd is, klinkt er een zacht maar hoorbaar geluidje alsof er een tandwieltje draait. Maf. (Maar geen groot issue).

De throttle
Over naar de gashendels. Zoals gezegd heeft de G940 er maar liefst twee, die aan elkaar kunnen worden gekoppeld of los van elkaar kunnen bewegen. Net als de joystick ligt de throttle fijn in de hand: de hendels zijn lekker groot, terwijl de knoppen weer goed bereikbaar zijn voor de vingers. Dat blijft zelfs zo wanneer de sticks in tegengestelde richtingen staan, aangezien ze met name zijn geconcentreerd op de rechterhendel. De beweging van de hendels gaat in een een lichte boog, wat lekker authentiek aanvoelt. (De Throttle Pro van CH Products schuift gewoon van voor naar achter - een klein detail, maar toch). Het gebruik van de hendels in de praktijk is fantastisch. Met name in BS is het prettig om met één hendel het gas te bedienen, terwijl je met de andere de rotorbladen regelt. Zwiepen door een ravijn ging nog nooit zo relaxed.

Naast (weer) een hat-switch en (nog) een mini-stick bevat de throttle ook twee draaiwielen. Deze zijn handig om bijvoorbeeld in ROF de kleppen van je radiatoren en het mengsel van je brandstof te regelen. Het klinkt misschien als overkill, maar het illustreert dat - wanneer je wil vliegen zonder keyboard - de G940 dus echt de nodige mogelijkheden biedt.

Op de voet van de throttle bevinden zich tot slot acht LED-knoppen, die kunnen branden in de kleuren groen, amber en rood. (Ze kunnen daarnaast ook uit). Deze knoppen kunnen worden geprogrammeerd als indicatoren dat er iets mis is (er zit een dikke raket op je staart) of geven een bepaalde status door. (Een knop kan bijvoorbeeld rood oplichten als het landingsgestel uitgeklapt is, of groen wanneer het is ingeklapt). Om de identificatie makkelijk te maken heeft Logitech een aantal verwisselbare kaartjes meegeleverd die je onder het plastic kan schuiven. Erg goed doordacht. Echter... er zijn op dit moment nog vrij weinig sims die de LED's ondersteunen. Iemand heeft een toepassing geschreven voor BS en er is een profiel voor FSX, maar daarmee houdt het op dit moment op. De SDK is gelukkig echter beschikbaar.


De pedalen
Tot slot de pedalen. Deze schijnen te kunnen worden ingesteld qua soepelheid, hoewel ik daar niet veel van merk. Raar, hoewel ik ze verder prima vind ik het gebruik. Ik heb me later vertellen dat de pedalen van CH Products erg dicht op elkaar staan, waardoor veel sim'ers ze maar matig vinden qua ergonomie. Deze pedalen staan iets verder van elkaar af, hoewel het van mij stiekem nog wel wat verder had gemogen. Om te voorkomen dat je voeten er vanaf slippen bevatten de pedalen opgezette randen.
De remmen gebruik ik tot nu toe alleen maar in FSX. Ik merk dat ik ze tijdens het vliegen echter onwillekeurig indruk als ik het roer bedien.


Conclusie
De Logitech FLight System G940 is een niche-product: een vrij duur en complex apparaat, dat bruikbaar is voor een beperkt aantal applicaties. Voor je er één aanschaft wil je waarschijnlijk goed weten wat je in huis haalt. Ik heb om deze reden geprobeerd om uitgebreid in te gaan op de verschillende facetten en features van de set. Ik ben zelf in ieder geval erg tevreden over het product. Dat gezegd hebbende hoop ik uiteraard dat mijn grieven worden opgepakt door Logitech. Als het goed is, is dat het geval: het bedrijf heeft aangegeven te werken aan een nieuwe set drivers waarin een deel van de genoemde elementen in ieder geval wordt meegenomen. Ik zal de review daarom reviseren wanneer deze verschijnen.

Tsja.. Mij rest niets anders dan nog een korte opsomming van plussen en minnen te geven en je wellicht te begroeten, mocht ik je ooit op één van de online sim-servers tegenkomen. Wie weet. Mijn passie voor flightsims is dankzij Logitech's flexibele vreugdesstok in ieder geval weer flink toegenomen!


Edit 05-05-2010

• Ik heb een aantal profielen voor verschillende ROF-vliegtuigen op mijn blog gezet. Mocht je de G940 in je bezit hebben en dit spel spelen, dan scheelt dat misschien weer het nodige configuratiewerk.