MSI Gaming Series GS60 6QE-029NL

Review: MSI Gaming Series GS60 6QE Ghost Pro 4K

- Inleiding
- Specificaties
- Uitpakken
- In de Praktijk
- Software
- Beeldscherm
- Accuduur
- Benchmarks
- Conclusie

Productpagina @ MSI



Onlangs bekeken we een extreme gaming laptop van MSI met o.a. een GTX 980M grafische kaart, en een G-Sync scherm. Een bijna typische gaming notebook met afmetingen en een gewicht wat we van gaming notebooks gewend zijn, lees: groot en zwaar. Het model van vandaag moet het concept ‘gaming notebooks’ op z’n kop zetten met een bescheiden dikte van ca 2 cm, en een gewicht van net geen twee kilo, en dat zonder dat de verdere specificaties bescheiden zijn: Een Intel Core i7, een Nvidia GTX 970M, 16GB geheugen, en een 15.4” scherm met Ultra HD resolutie. Ook wat de type aanduiding betreft is MSI niet terughoudend geweest, meet the “MSI Gaming Series GS60 6QE-029NL Ghost Pro 4K”, oftewel de GS60 vanaf dit moment in de review.

Deze specifieke MSI GS60 is verkrijgbaar voor 1999 euro. De MSI GS60 is verkrijgbaar vanaf 1499 euro en afhankelijk van de specificaties kan dat oplopen tot 2249 euro.



De specificaties van de MSI website.



Omdat er meerdere GS60’s zijn zijn een aantal specificaties niet heel… specifiek. Wel vast staat de speakers van Dynaudio met Nahimic software, SteelSeries toetsenbord met RGB Verlichting, de SD kaartlezer, Killer wireless-ac netwerk kaart met Bluetooth 4.1 en Killer gigabit LAN poort en een flinke collectie aansluitingen: USB 3.1 Type-C, twee USB 3.0 poorten, een HDMI uitgang, en een Mini Displaypoort.

Dit specifieke model is uitgerust met een Intel Core i7-6700HQ, een quad-core met HT welke tot 3.5GHz kan klokken. De grafische prestaties komen uit de Nvidia GTX 970M en de 16 Gigabytjes aan DDR4 zullen aan de meeste game eisen wel voldoen. Deze GS60 is voorzien van een 15.6” IPS paneel met een resolutie van 3840x2160, andere modellen kunnen een Full HD scherm hebben. Ook opslag komt in verschillende vormen, waarbij dit model een praktische combinatie heeft van een enkele 256GB SSD met 1TB mechanische harde schijf.

Één van de focuspunten is het lage gewicht van nog geen 2kg, terwijl game-beesten regelmatig 4kg wegen. Ook de geringe dikte is opvallend, maar met 390mm breed en 266mm diep is deze MSI GS60 wat oppervlakte betreft wel grofweg even groot als mainstream 17” laptops.



Voor MSI standaarden komt de GS60 Ghost Pro in een relatief bescheiden verpakking. Veel zwart, simpel gedrukt logo. Intern is van luxe weinig sprake: eenvoudig zwart karton zonder iets wat je de indruk geeft dat je met een laptop van 2000 te maken heeft. Kan beter.





Als het niet voor het MSI logo was geweest zou je eerste indruk zijn dat je met een chique zakelijke laptop te maken hebt. De GS60 is strak, bescheiden lijntjes in het ontwerp, redelijk dun maar toch aardig fors bemeten wat breedte en diepte betreft. Gebrek aan vermelding van het woord aluminium verraad dat we met een plastic behuizing te maken hebben, maar de afwerking doet je absoluut even twijfelen. De bovenkant ziet er uitstekend uit met de geborstelde uitstraling en het opliggende logo.













Een rondje om de laptop in ingeklapte vorm: dun, weinig poespas, maar wel een ruim aantal aansluitingen: USB 3.1 Type-C, SD kaartlezer, HDMI en Mini DP poort, Ethernet, twee USB 3.0 poorten, audio aansluitingen, en een niet onbelangrijke aansluiting voor een Kensington slot. Aan de achterkant en onderkant zien we dat beide een rol spelen in de warmte afvoer, maar het gros komt via de onderkant van de laptop. We zien geen onderhoudsklepjes, maar je kan relatief eenvoudig de hele onderkant verwijderen om bij je componenten te komen.











Klappen we hem wederom open dan zien we een laptop die de illusie geeft van een compacte 17” notebook, enkel de transparante randjes onder de toetsen doen vermoeden dat er iets meer speelt. Vermoedelijk vraag je je al af waarom ik het over een 17” notebook blijf hebben, want het scherm is dat natuurlijk niet. De reden waarom zien we terug in de bezels van het scherm, deze zijn voor moderne begrippen erg groot en geeft haast het gevoel van een ouderwetse laptop, daarnaast is deze vrij typisch mat plastic. De afwerking van het gedeelte waar het toetsenbord in zit is daarentegen weer een stuk strakker met de geborstelde uitstraling.

















Het SteelSeries toetsenbord zagen we in de GT72S ook al en is een prettige in gebruik. Vrij gangbare US International indeling, met enkel de rechterzijde wat compacter uitgevoerd. Hierdoor moet je wel opletten dat je niet per ongeluk op de pijltjes drukt in plaats van de shift.





Naast de laptop krijg je een driver cd, wat leesvoer en een redelijk bescheiden ac-adapter gezien het een game laptop betreft.





Uiteraard moet het SteelSeries RGB toetsenbord ook even op de foto. Met de software kan je kleuren naar wens aanpassen. Het resultaat mag er in elk geval zijn. Ook het verlichte logo op de achterkant is aardig om te zien, en gelukkig niet overdreven.















Hoewel de laptop grotendeels plastic is voelt het allemaal toch lekker solide aan in gebruik. Ook het touchpad is prettig (tot zover touchpads prettig zijn), en het toetsenbord tikt heerlijk. Marginale flex in de constructie is eigenlijk het vermelden niet waard, en zelfs fanatieke gamers zullen hier best gelukkig van worden. Ook de brede linker shift en brede enter zullen meestal in de smaak vallen. Wel lijkt de tilde knop iets breder dan normaal, waardoor de 1 knop iets meer boven de q valt dan gebruikelijk (meestal zit hij ietsje naar links) waardoor ik in mijn gewoonte de eerste paar keer wel per ongeluk naast de 1 drukte, net als bij de GT72 overigens. Niets dat niet went als dit je eigen nieuwe laptop is in elk geval. Niet onprettig is de relatief stille aanslag van een dergelijk bord, wat zeker voor de gezinsleden van typische mech-rammers best prettig zal zijn.

Hoewel de laptop bij licht gebruik goed stil blijft zien we bij gaming dat er wel een aantal consequenties zitten aan de keuze voor een ultra dunne gaming laptop. De extreme koeling van de GT72S past hier uiteraard niet in, en de dunnere koelvinnen en kleinere ventilatoren moeten duidelijk harder werken bij intensief gebruik. Bij licht gaming (CS, Moba games) blijft het bescheiden, maar onder volle load bij benchmarks is de GS60 duidelijk aanwezig. Niet tot het punt dat je je met een gaming headset zorgen moet maken, maar stil is anders.

De koeling stiller afstellen is ook geen mogelijkheid, want de hoewel de onderdelen zelf keurig op temperatuur blijven voel je wel duidelijk waar de warmte heen gaat: naar beneden. Het ontwerp aan de onderkant is dan wel weer interessant dat het vooral het midden is waar de warmte er uit komt, en de zijkanten niet meer dan handwarm worden. Hierdoor kan je best gamen op schoot mits je je benen aan de zijkanten van de onderkant plaatst. Uiteraard is gamen in die houding niet ideaal, maar het kan.

Dat de MSI GS60 in praktisch elk opzicht als een snelle laptop aanvoelt mag vanzelfsprekend zijn, dat is een zorg die bij gebruik van elke SSD laptop eigenlijk niet langer van toepassing is. Toch moet het gezegd worden dat ik in mijn tijd met deze MSI GS60, die hier naast een Asus N73 staat, net als de GT72S toch een bijzonder prettige laptop is voor all-round gebruik in en rond het huis. Geen fysiek onderdeel springt er negatief uit.



MSI levert de laptop met een flink softwarepakket. Naast de SteelSeries bundel voor je toetsenbord vinden we bijvoorbeeld het “MSI Dragon Gaming Center”. Waar je o.a. kan kiezen tussen verschillende prestatie standen.



De software om je kleurweergave van je scherm aan te passen is een persoonlijke favoriet, waarbij de sRGB modus niet onverwacht voor de prettigste resultaten geeft voor webbrowsen en fotografie, maar waarbij de game modus wel wat voordelen (bijv. contrast) geeft in games. Deze software wil je overigens verwijderen als je je scherm kalibreert, want hij overruled je kalibratieprofielen. Voor mensen zonder hardware om te kalibreren is het echter een prettige.



Iets vergelijkbaars zien we terug bij Audio, waarbij je met de Nahimic software profielen kan maken voor je geluidsweergave, hieraan kan tweaken, en eventueel ook opnames kan maken.



Zowel de draadloze verbinding als bedrade komen van Killer af, Killer levert dan ook een softwarepakket om je netwerkverbindingen te beheren of ze bijvoorbeeld te combineren. Zo zou je dus je games over de bedrade verbinding kunnen zetten, en niet urgente zaken over wifi laten lopen. Klinkt leuk, maar in hoeverre het nu echt betere game prestaties geeft laat ik in het midden.



Hoewel ik de laptop dus niet vanuit de fabriek heb kunnen ervaren is het wel prettig dat de softwarepakketten niet direct noodzakelijk waren om het systeem goed te gebruiken. Enkel het SteelSeries pakket is soort-van verplicht gezien de RGB LEDs niet werken zonder de software aansturing. Voor de rest kan je de laptop dus relatief ‘licht’ draaien.



De GS60 komt met een 2160p / Ultra HD monitor (of 4K zoals sommigen dat noemen). Ultra HD op deze afmetingen is niet zonder consequenties, want de pixeldichtheid is hierdoor extreem. Programma’s als Windows kunnen daar wel mee overweg, maar sommige software schaalt niet goed waardoor het echt minuscuul klein wordt. Unigine benchmark menu’s zijn daar een voorbeeld van, waar je de tekst vervolgens echt nauwelijks kan lezen. De keerzijde is wel dat het gros van de zaken haarscherp op het beeld komt, daarbij schaalt Ultra HD perfect terug naar Full HD voor games, want op die extreme resolutie games draaien op een laptop is uiteraard geen optie. Wat mij betreft is 1080p echt meer dan voldoende, maar marketing technisch is het minder sexy.



De eerste subjectieve indrukken van het IPS scherm waren positief, deels ook vanwege de MSI True Color applicatie die je eenvoudig laat schakelen tussen verschillende profielen zoals ‘Gamer’ en ‘sRGB’, waarbij vooral de laatste voor all-round gebruik erg prettig is. De maximale helderheid leek wat laag, wat bij het meten ook bleek: ca 230 cd/m2 is niet heel veel (300 cd/m2 is een gangbaar uitgangspunt voor monitoren, wat we ook bij de GT72S zagen). Bij normale omstandigheden voldoende, maar bij gebruik buiten, of in een zonnige kamer, dan had ik graag meer helderheid gezien. Een lage maximale helderheid en een bescheiden minimale helderheid van 0,60 cd/m2 zorgt ook voor een wat lagere contrast score van 400:1, maar tijdens wat games merk je daar niet direct negatieve gevolgen van. Positieve keerzijde van dat verhaal is weer het vrijwel achterwege blijven van enige vorm van backlight bleeding, en het IPS paneel heeft zeer goede kijkhoeken.





Standaard grijs- en kleurafwijking is wat aan de hoge kant met ca 6 Delta E gemiddeld, hetzelfde gaat op voor de witbalans, maar voor een gaming laptop is dat nog best een nette score. Met kalibratie zien we echter de uitstekende capaciteiten van dit scherm, want dan zien we de witbalans, grijswaardes en kleurwaardes echt uitstekende zaken doen.









Wat kalibratie niet kan verhelpen is het feit dat het gehele sRGB bereik simpelweg niet binnen de mogelijkheden zit van dit paneel. Kleurafwijkingen zijn dan wel uitstekend, maar de uitersten in de hoek van blauw en rood vallen buiten het bereik. Stel dat je de kleurwaardes gaat controleren met een groter aantal meetpunten (inclusief die uitersten), dan zal je daar uiteraard ook de afwijkingen terug zien.



Net als bij de warmte- en geluidsproductie is de accuduur een puntje waar je op in moet leveren als je een dunne gaming laptop wilt. Ruimte voor een grote accu is er niet of nauwelijks, en een i7-6700HQ en een GTX 970M weten wel wat energie te verstoken tijdens het gamen. Op een volle accu lukte het de GS60 niet om ook maar één vol uur intensief benchmarks te draaien, wat uiteraard bedroevend is. Volledig opladen duurt overigens ca 2 uur, wat wel te doen is maar een beperkte troost biedt naast het extreme verbruik.

Bij lichter gebruik en wat besparende instellingen kom je wel richting de 2 uur, maar het mag duidelijk zijn dat het in geen geval echt overhoudt. Een gaming laptop voor onderweg is het dus feitelijk enkel als je ook stroom hebt op de locatie. Leuk op vakantie, op LAN events, of thuis als je geen ruimte hebt voor een vaste PC, maar minder geschikt als je denkt even je vlucht door te gamen. MSI had van mij mogen kiezen voor een uitneembare accu, waardoor je bijvoorbeeld met een extra accu toch wat mobiliteit zou kunnen hebben, helaas is daar niet voor gekozen.



En dan nu wat Benchmarks. De benchmarks zijn uitgevoerd op een schone Windows 10 installatie met de laptop in de sport modus. Alle benchmarks worden drie maal uitgevoerd en de gemiddelde score wordt gebruikt, bij grote uitschieters voer ik de benchmark nogmaals enkele malen uit, maar dat was bij geen enkele test aan de orde. Benchmarks doen we uiteraard op 1080p, want gamen op 4K is simpelweg niet te doen.

Eerst de heilige graal: 3D Mark FireStrike:



Vergeleken met een desktop i7 systeem doet deze laptop dus geen onaardige zaken, marginaal sneller (maar praktisch ongeveer even krachtig) als een desktop systeem op basis van een GTX 960 grafische kaart, en een R9 280 blijft consequent een stuk achter. Zeker niet verkeerd dus voor een mobiele chip.











In de verschillende benchmarks zien we hetzelfde beeld dan ook terugkeren. In één benchmark echt trager dan de GTX 960, in de meeste grofweg even snel of iets sneller. Je kan dus stellen dat hier prima op te gamen valt op 1080p op hoge instellingen.

Voor PC Mark heb ik nog niet voldoende vergelijkingsmateriaal voor een leuk grafiekje, maar als referentie: in de Home – Accelerated test wordt een score genoteerd van 3203.



De MSI GS60 Ghost Pro toont duidelijk aan dat gamen op een laptop prima te doen is, en dat je tevens ook geen mega brick van 4 kilo nodig hebt om dat te doen. Met een relatief bescheiden, zowaar chique uitstraling combineert MSI een ‘nette’ laptop met prestaties die overeenkomen met een desktop computer op basis van een GTX 960, oftewel waar echt prima op te gamen valt op hoge instellingen. Die elegantere uitvoering heeft ongetwijfeld positieve gevolgen voor de WAF, de Wife Acceptance Factor, wat wanneer je niet gezegend bent met een tech-liefhebbende partner absoluut als pluspunt mag gelden. Enkel de RGB verlichting onder het toetsenbord verraad van buiten dat we met een apparaat voor gaming te maken hebben.

De keuze voor een veel-lichter-dan-gebruikelijk model komt wel met een aantal pittige consequenties. Vooral wat accuduur betreft is het bedroevend gesteld: Een uurtje of twee bij normaal gebruik, maar minder dan een uur als je hem vol belast, hierdoor zit je als fanatieke gamer praktisch aan de oplader vast. Leuk voor wanneer je een mobiele game-station nodig hebt voor LAN-parties, gamen bij vrienden, gamen in je vakantiehuisje, of wanneer je thuis geen ruimte hebt voor een desktop pc, maar ‘onderweg’ gamen is praktisch een no-go; een pijnlijk minpunt. Ook de warmte en geluidsproductie staan onder druk door de compacte uitvoering, wel stil bij eenvoudige taken, maar je hoort de laptop bij intensief gamen duidelijk, en hoewel de koeling voldoet moet je hem zeker niet laten verstikken op een zachte ondergrond.

Ook enkele designkeuzes van MSI moet ik aanhalen als zijnde twijfelachtig. Zo is er gekozen voor een 4K paneel vermoedelijk vanwege stock of marketing redenen, terwijl een goed 1080p voor een game laptop van dit formaat een logischere keuze was geweest. Veel applicaties schalen wel, maar nog niet allemaal. Gelukkig kan je games gewoon op 1080p draaien, maar het 4K scherm is dus een overbodige luxe (kostenpost). Het scherm scoort goed wat betreft backlight bleeding en kijkhoeken, en ook de algemene ervaring is prettig. De afstelling vanuit de fabriek is redelijk, maar komt niet in de buurt van de capaciteiten welke je met kalibratie kan behalen. Na kalibratie zien we namelijk zeer goede resultaten, al blijft volledig sRGB bereik buiten zicht waardoor hij voor meer dan een casual level fotografie niet zal voldoen. Ook zien we dat het ontwerp van de laptop wel erg slank is, maar dat de GS60 net zo breed en diep als een typische 17” laptop. Waarom er vervolgens dan niet gekozen is om een 17” scherm te plaatsen maar we een 15” scherm zien met flinke bezels is mij niet duidelijk.

De prijs van 1999 euro is uiteraard fors, maar MSI zet er wel een flinke berg hardware tegen over. Niet alleen een dikke CPU en GPU, maar ook een M.2 SSD van een mooie 256GB en daarnaast nog eens een 1TB HDD. En los van bovengenoemde consequenties blijft het een keurige laptop met uitstekende andere onderdelen zoals het touchpad en het toetsenbord waar uiteindelijk gewoon erg goed op te gamen valt. Als je graag een lichte laptop wilt met deze specs is het ook gewoon een goede game laptop. Toch kan ik de review niet afsluiten zonder stiekem even naar de MSI GS70 te spieken, want daar zien we inhoudelijk gelijke specs (met een 1080p paneel in plaats van 4K), iets grotere afmetingen maar wel een 17” paneel, en een forse besparing van toch 200 euro. Op zich is het een knappe prestatie van MSI dat de GS60 maar liefst 800 gram lichter is dan de GS70 en slechts 10% duurder, maar ik kan er niet om heen dat het grote voordeel van dat lekker lage gewicht teniet wordt gedaan door de zeer matige accuduur bij gamen. Ik laat het bij een 7/10.



Enkele hogere res fotos voor de liefhebber, klikken voor de volledige versie:


Tijd over? Hier vind je nog ruim 250 andere reviews om je door je werkdag te slepen!

Terug naar boven