ASRock N3700-ITX

Ik heb dit moederbord, met onboard CPU, aangeschaft om in te zetten als:

• Basis Office PC
• HTPC

In deze review vertel ik jullie over mijn keuzemotivatie, inbouwen, testresultaten en de conclusies die ik hieraan verbonden heb. Veel plaatjes zijn thumbs met hieronder een groter plaatje met meer informatie, dus klik gerust door.

Mochten jullie naar aanleiding van deze review opmerkingen of vragen hebben dan hoor ik het uiteraard graag!



01 - Inleiding
02 - Index
03 - Alternatieven en keuze
04 - Specificaties
05 - Wat zit er in de doos
06 - Inbouw
07 - Bios
08 - Tests
09 - Basis Office PC
11 - HTPC
11 - Overig
12 - Conclusie en aanbevelingen
13 - Change Log



Requirements
Om alternatieven naast elkaar te kunnen zetten is het noodzakelijk om eerst duidelijk te hebben wat er in het programma van eisen hoort. Om aan de inzetdoelen te kunnen voldoen had ik de volgende requirements:

• mini-ITX
• HDMI, DVI-D en DisplayPort tegelijk aan kunnen sturen
• hardware ondersteuning voor h264/AVC en h265/HEVC
• Stil, geen bewegende delen
• Maximum TDP van de processor 10 Watt i.v.m. passieve koeling

Alternatieven
Hoewel er nu mogelijk meer zijn¹ kwam ik tot een lijst van drie bordjes die aan mijn eisen voldeden:

• ASRock N3700-ITX
• ASRock N3150-ITX
• ASRock N3150DC-ITX

Al deze bordjes zijn voorzien van Intel Braswell quadcore processors, waarbij ik de voornaamste verschillen, relevant voor mijn keuze, in het onderstaande overzicht heb opgenomen^2/3/4. In dit overzicht heb ik ook een bordje opgenomen, met een van de vorige generatie Celeron processors, dat vaak voor HTPC doeleinden wordt ingezet.



Keuze
Omdat ik bang was met het N3150 bord net iets te kort te komen voor office werkzaamheden heb ik uiteindelijk gekozen voor het N3700-ITX bordje. Dit is zowel qua cpu als gpu het meest krachtige van de drie en voor twee tientjes verschil nam ik het zekere voor het onzekere...

Footnotes
1 - Hoewel de Pricewatch gevuld is met een enorme hoeveelheid data is deze niet altijd compleet, waardoor queries voor producten niet altijd een volledig overzicht geven. In dit geval werd de ASRock N3150-ITX niet getoond omdat er geen maximaal TDP voor de processor bij dit bordje is opgenomen. Het loont dus om zelf even bij moederbord fabrikanten te kijken voor informatie.
2 - Toen ik mijn bordje aanschafte was de ASRock N3150-DC, voorzien van 19V adapteraansluiting nog niet gepresenteerd. Dit is wat mij betreft nu ook een optie en heb ik daarom opgenomen in de overzichten.
3 - Als je genoegen neemt met minder video aansluitingen of als een VGA aansluiting i.p.v. een Displayport aansluiting ook acceptabel is zou je ook nog kunnen kijken naar bordjes gebaseerd op de N3050 of vorige generatie J1900 processors die nog een stuk goedkoper zijn.
4 - Een meer uitgebreide vergelijking is opgenomen in de volgende paragraaf.
5 - Maximum aantal tegelijk aan te sluiten monitoren



Om te komen tot mijn keuze heb ik voor de eerder genoemde bordjes vrijwel alle specificaties op een rijtje gezet, waarvan in de vorige paragraaf slechts een deel getoond werd. In de onderstaande figuren zijn de overige specificaties te vinden:







De kartonnen doos bevat de volgende goodies:

• Backplate
• Moederbord, voorzien van anti-statisch materiaal
• Twee S-ATA kabels, één met rechte en één met een 90 graden aansluiting
• Quick Installation Guide
• DVD met drivers e.d.
• Een schroefje om een, niet meegeleverde, WiFi module vast te zetten op het moederbord (niet op foto)

Als er al iets mist zou het een reguliere gebruikershandleiding zijn die wat uitgebreider is dan de Quick Installation Guide.





Build
Omdat het de bedoeling is dat na het bouwen er een stil, maar ook toonbaar kastje staat heb ik gekozen voor de volgende componenten:

Product	Prijs
ASRock N3700-ITX	€ 108,95
MS-Tech MC-80AN	€ 95,51
Crucial CT51264BF160BJ	€ 21,01
Crucial BX100 120GB	€ 59,-
Totaal	€ 284,47

Inbouwen & Warmteontwikkeling
Het plaatsen van het moederbord is redelijk straight forward. Voor een volledig passieve build is het wel aan te raden om een kast te gebruiken die niet al te laag is zodat de warmte van de chips goed afgevoerd kan worden door een natuurlijke luchtstroom. Ik kom bij 100% CPU gebruik nu niet boven de 45° Celcius uit op de processor en de case wordt niet meer dan handwarm.

Persoonlijk zou ik er de voorkeur aan geven als de SO-DIMM slots niet de CPU, met hierop de heatsink, in zouden sluiten, maar wijkend van de CPU geplaatst zouden kunnen worden. Dit is in de later geïntroduceerde ASRock N3150DC-ITX wel gebeurd. Ik verwacht dat dat bordje iets beter zijn warmte af kan voeren. Een aantal foto’s van het ingebouwde N3700-ITX bord ter illustratie:




De UEFI is opgebouwd uit een menu met opties die hierop volgend worden uitgelegd. Op elke pagina is QR-code te vinden, die je naar meer informatie zou moeten leiden als je niet precies begrijpt wat een functie doet. Realiteit is dat je bij het scannen hiervan wordt doorgeleid naar de gebruikershandleiding die wel kort ingaat op de opties, maar niet meer informatie geeft dan je al in het UEFI menu getoond wordt als je een optie selecteert.

De volgende opties zijn beschikbaar:

• Main, waar de meest basale gegevens te vinden zijn over UEFI versie, processor en geheugen.
  Hier is niets te wijzigen
• Advanced, met een submenu, waarin wel het e.e.a. is aan te passen:
  • CPU configuration
    Hier kun je o.a. speedstep, slaapstand en virtualiatie technologie mee aan/uit zetten. Ook is hier een functie te vinden die het energieverbruik van de CPU en hiermee de performance zou kunnen aanpassen naar de standen Eco, Normal en Sport. Op deze performance standen ga ik verder in bij de tests.
  • Chipset configuration
    Hier is ‘beperkt’ te tweaken aan het RAM voltage (1,35V of 1,5V) en kan een aantal componenten voor o.a. LAN of Audio aan/uit gezet worden. Dit zou in sommige gevallen nog invloed kunnen hebben op het totale energieverbruik van het systeem. Maar voor mijn gebruik heb ik niet de mogelijkheid om hier veel items van uit te zetten.
  • Storage configuration
    Hier zijn de via SATA aangesloten opslagmedia te vinden en kunnen eventueel SATA controllers uitgezet worden als je bijvoorbeeld OpenElec op een USB stick zou draaien. Ook is hier in te stellen of SATA controllers in IDE of AHCI mode moeten draaien. In de IDE mode zou je legacy hardware/software kunnen gebruiken, maar voor een modern systeem is AHCI eigenlijk de standaard.
  • IntelRMT
    Voor ‘altijd on, met laag verbruik’, waarmee je altijd mail etc. binnen krijgt, ook al staat je PC in diepe slaap.
  • Super IO configuration
    Hier kun je de seriële poort en hiermee ook de PS2-poort aan/uitzetten.
  • ACPI configuration
    Hier kun je o.a. instellen welke events het systeem kunnen starten, zoals WOL, keyboard, mouse of remote. Mocht je met timer events in het OS werken, dan kun je die ook gebruiken om het systeem te starten.
  • USB configuration
    Mocht je nog legacy support voor USB nodig hebben dan kun je dat hier instellen.
• Tool, waar je de UEFI versie kunt upgraden. De geboden mogelijkheden zijn via een USB stick of via het internet. Toen ik zelf de upgrade mogelijkheid via internet probeerde, bleef het systeem tijdens het upgraden hangen. Ik adviseer daarom ook om te upgraden via een USB stick. De meest recente UEFI versie is voor dit bord op moment van schrijven 1.30.
• Hardware monitor, waar temperatuur gegevens van moederbord en CPU te vinden zijn en in te stellen is hoe een CPU of Chassis fan moet draaien. Ik heb geen fan in de case geïnstalleerd en de CPU is passief gekoeld. Toch kom ik niet boven de 50° Celcius voor het moederbord en 45° Celcius voor de CPU uit.
• Security, waar je het UEFI password en support voor Secure Boot kunt instellen.
• Boot, waar je o.a. kunt aangeven hoe de boot volgorde plaatsvindt, maar ook of je bijvoorbeeld over LAN wilt kunnen booten met gebruik van PXE.
• Exit, waar je uiteraard je wijzigingen kunt opslaan en opnieuw kunt booten.

UEFI in beeld

Main

Advanced

Tool

HW Monitor

Security

Boot

Exit

Bios Update faalt

Welke tests voer ik uit?
Ik heb PassMark PerformanceTest 8.0 gebruikt om de performance van de hardware af te kunnen zetten tegen andere systemen. De systemen die ik hierbij vergeleken heb zijn onderverdeeld in drie categorieën, namelijk:

• Vergelijk van de performance modes uit de UEFI
• HTPC alternatieven vergeleken
• Office PC alternatieven vergeleken en ga ik er wel op vooruit vs mijn huidige PC?

Omdat ik zelf vaak twijfel over de “real world” waarde van benchmarks heb ik er hiernaast voor gekozen om per gebruiksdoel een aantal specifieke testen uit te voeren die een indruk moeten geven van de prestaties en het bijbehorende energieverbruik. Deze laatste tests heb ik in de paragrafen Basis Office PC en HTPC opgenomen.

PassMark Performance Test
De testsresultaten zijn onderverdeeld naar gebruiksdoeleinde en elke klikbare tabel leidt naar een meer uitgebreide tabel voor de geïnteresseerden.

Vergelijk van de performance modes uit de UEFI
Zoals in de paragraaf BIOS beschreven zijn er voor dit bordje 3 verschillende performance modes die geactiveerd kunnen worden. Hieronder de resultaten met het tijdens de test opgenomen vermogen:



Hieruit blijkt dat in ECO mode de prestaties naar verhouding meer afnemen dan er qua energie bespaard wordt. Mocht je het systeem enkel als HTPC inzetten, dan merk je hier niets van omdat de prestaties geen invloed hebben op het afspelen van media, maar voor overige gebruiksdoeleinden is dit wel relevant. Sport mode biedt geen merkbare prestatiewinst of verschil in energieverbruik ten opzichte van Normal mode.

HTPC alternatieven vergeleken
Voor deze vergelijking heb ik een vijftal systemen met elkaar vergeleken, waarbij ik de 3 meest relevante in onderstaand figuur toon. Als je hierop doorklikt krijg je het uitgebreide overzicht te zien met alle HTPC alternatieven.



Vrijwel alle systemen hebben lagere prestatieratings, bij een vergelijkbare of hogere TDP, dan het N3700-ITX platform. Dit was op voorhand wel te voorspellen, maar wat ik zelf interessant vond is dat de NUC oplossing met dezelfde N3700 processor, afhankelijk van het type test, 5-23% minder scoort. Als ik moet gokken zou ik zeggen dat dit verschil veroorzaakt wordt door één van de volgende redenen, maar dit is slechts speculatie:

• Single i.p.v. dual channel geheugen opstelling in de NUC
• Power envelope die door Intel beperkt wordt in het NUC kastje om de warmte ontwikkeling verder te beperken, waardoor mogelijk throttling optreed, ook al is de NUC voorzien van een case fan.

Het J1900 platform komt nog goed mee en is een prima alternatief als je niet gebonden bent aan de features die zoals in mijn geval alleen het N3700-ITX bordje biedt.

Office PC alternatieven vergeleken en ga ik er wel op vooruit vs mijn huidige PC?
Voor deze vergelijking heb ik het N3700 platform afgezet tegen een losse Pentium en i3 uit de Haswell generatie, door velen als de onderkant van de markt gezien waarbij nog acceptabele prestaties bereikt worden. Daarnaast heb ik mijn huidige werk pc als vergelijkingsmateriaal opgenomen. Je wilt toch weten of je er wel echt op vooruit gaat..



Ook hier zijn de resultaten voor de hand liggend. De platformen met een hogere TDP presteren significant beter, waarbij mijn huidige i7 een ca. 4 keer hogere score laat zien, tegen een stroomverbruik wat ook ca. 4 keer hoger ligt. Dit voorspelt iets over de verwachtingen die je kunt hebben over hoe snel het N3700 platform een mkv zou kunnen creëren met HandBrake, maar voor Office werk niet persé relevant. De real life tests in de volgende paragrafen zullen laten zien of het prestatieverschil te groot is of dat het N3700 platform voldoet aan de verwachtingen.



Basis Office PC
Onderstaande tests gaven mij een beeld van de werking van het systeem gekoppeld aan de werkzaamheden die ik er mee verricht. Hierbij heb ik zowel gekeken naar de doorlooptijd van testen als naar het energieverbruik tijdens het testen. Het energieverbruik is gemeten met een PeakTech 9024, wat geen professionele meter is, maar voldoende indicatie geeft over het verbruik.

• Excel & VBA
  Werkgerelateerd moeten soms complexe analyses gemaakt worden, waarbij de excel file behoorlijk in grootte toeneemt en hierdoor langer over het openen doet. Daarnaast moeten in deze file txt bestanden geïmporteerd worden voor verdere verwerking, wat ik met VBA geautomatiseerd heb. Ik test hier hoe lang het duurt voordat de file geopend is en hoelang het duurt voor de tekst bestanden verwerkt zijn.
• Inkscape
  Ik test hier hoe lang het duurt om een redelijk complex Inkscape bestand (SVG) te openen.
• GIMP
  Ik test hier hoe lang het duurt om een 9 MPixel bestand te openen. Ik zou liever een batch actie testen, maar die gebruik ik tot nu toe in de praktijk niet, maar ik open wel veel files in GIMP..
• ZIP
  Hier pak ik een ZIP bestand van ca. 500 MB uit en meet de tijd die het duurt om het bestand volledige uit te pakken.

Ook het aansturen van drie monitors tegelijk ging zonder problemen ging. Hierbij had ik de monitoren als volgend aangesloten:


Voor mijn werkzaamheden en administratie maak ik ook gebruik van een document scanner. Waar ik bij oudere hardware nog al eens tegenaan liep is dat je op de documentscanner moet wachten, omdat de processor de verwerking van de files niet snel genoeg aankan. Dit is bij de N3700 in ieder geval geen issue. De beperkende factor was ik zelf, met hoe snel ik documenten in de feeder kreeg.




Voor HTPC gebruik is het voornamelijk van belang dat alle codecs worden afgespeeld, tegen een zo laag mogelijk energieverbruik (ivm passieve koeling). Maar ook of er geen storing zit op de geluidsuitgangen. Als je op dezelfde PC kunt decoden en encoden is dat leuk, maar voor een pure HTPC wat mij betreft niet noodzakelijk. Daarom heb ik onder Kodi⁷ de volgende tests uitgevoerd:

• Encode H264
• Een DVD omgezet naar H264, met zoveel mogelijk kwaliteitsbehoud.
• Decode H264
• H264 files afgespeeld met verschillende bitrates en resolutie (SD, FHD en UHD).
• Decode H265
• H265 files afgespeeld met verschillende bitrates en resolutie (FHD en UHD).
• Afspelen MP3/FLAC
• MP3 en FLAC bestanden afgespeeld met verschillende bitrates. Ik heb niet op de sample rate gelet, maar dat zou overwegend 44,1 KHz materiaal moeten zijn.

Footnotes
7 - Kodi vs VLC -Bij het testen was expliciet te merken dat Kodi betere ondersteuning biedt voor hardware matig afspelen van media dan VLC. Bij VLC was het energieverbruik soms veel meer dan bij Kodi voor het afspelen van hetzelfde mediabestand. Ook doorspoelen van hoge resolutie bestanden leverde op VLC vertraging op terwijl dit bij Kodi niet het geval was. Als laatste waren de 4K bestanden eigenlijk alleen af te spelen met Kodi, VLC kon de media files soms niet eens decoderen.
8 – Dit media bestand kreeg ik niet afgespeeld onder W7 Kodi 16.0 Alpha op de i7-2600, terwijl de grafische kaart dit bestand zou moeten kunnen afspelen. Mogelijk een software issue, want een iets groter bestand was wel afspeelbaar.




Het resultaat
En dit is het resultaat.. één voor in de woonkamer en één voor in de studeerkamer, voldoende kracht met een afgerond karakter!


Is het dan allemaal triomf voor Intel en ASRock? Nee helaas niet, er zijn ook een paar scherpe randjes waar ik tegenaan ben gelopen:

OS’en & Drivers
De website van ASRock doet vermoeden dat de OS’en die ondersteund worden voor dit bord Windows 7, 8.1 en 10 zijn. In de praktijk zijn de standaard drivers, die bij de installatie van Windows 7 gebruikt worden, niet voldoende om het OS te installeren op dit bord en de installatie hiervan zal zonder extra inspanning vastlopen. Je zal de drivers voor dit bordje moeten slipstreamen naar een nieuw installatiemedium voor Windows 7. Hoe dit werkt staat uitgelegd op de site van ASRock.

Bij de primaire installatie van Windows 10 had ik de eerste weken last van instabiliteit van de display drivers, maar ondertussen is er een driver uitgebracht die voor mijn doeleinden voldoende stabiel is - (Zie ook het onderdeel Vastloper hieronder).

Voor andere OS’en biedt ASRock dus geen ondersteuning. Al werd in de Linux wereld wel gewerkt aan ondersteuning voor de processors uit Braswell N-series. Realiteit is echter dat er nog maar weinig Linux distributies zijn die op het moment van schrijven/testen deze ondersteuning al zover bieden dat je redelijk eenvoudig zowel Linux als Kodi kunt installeren, waarbij de grafische chipset volledig ondersteund wordt. Vanaf kernel 4.x zou deze ondersteuning rond moeten zijn. Arch Linux was één van de weinige distributies die deze kernel al hadden verwerkt, maar ik kreeg hier Kodi niet op geïnstalleerd. Op andere distributies lukte het mij niet om de kernel te updaten naar een 4.x versie. Ik wacht dan ook even tot distributies als Linux Mint e.d. ook op kernel 4.x en hoger draaien en zal het dan nogmaals proberen. OS’en anders dan Linux en Windows lopen veelal nog verder achter met ondersteuning voor relatief nieuwe hardware en heb ik in ieder geval niet geprobeerd.

Gaat het ook nog iets opleveren?
Bij aanschaf was de gedachte dat ik voor Basis Office PC en HTPC een systeem wilde hebben dat ook zuinig was, maar wegen de kosten op tegen de opbrengsten?

Bij het encoden van video is de N3700 meer dan 4 keer zo langzaam als de i7, tegen een verbruik dat ongeveer 20% van de i7 is. Als je het terugrekent scheelt je dit voor het encoden van één DVD minder dan 0,004 € in stroomverbruik, wat niet echt zoden aan de dijk zet. Het idle verbruik daarentegen is iets interessanter. Bij een verschil van 43 Watt voor de twee systemen, die dagelijks toch wel 15 uur aanstaan kom je op ca. 54 € per jaar. Onvoldoende om de aanschaf van hardware te justificeren, maar als je dan toch overweegt om een nieuwe Basis Office PC aan te schaffen, wellicht iets om over na te denken als alle kleine beetjes tellen.

Vastloper
Bij het afspelen van filmbestanden met Kodi onder Windows 10 heb ik af en toe last van vastlopers, die ik niet kan verklaren/goed kan reproduceren. De film/serie loopt een aantal minuten/uren en opeens vertraagt het geluid. Als ik dan terug ga naar Windows 10 en via VLC hetzelfde mediabestand afspeel ervaar ik daar vanaf het eerste moment van afspelen hetzelfde issue. De grap is dat, na rebooten en het starten/vervolgen van hetzelfde mediabestand, het issue niet meer aanwezig is, maar een tijd later wel weer kan opduiken. Onder OpenElec ervaar ik dit probleem helemaal niet, wat mij doet denken dat er driver technisch toch iets niet helemaal spoort. Oververhitting kan ik me niet voorstellen, omdat het bij OpenElec niet optreed, een reboot het oplost en het probleem ook optreed als de temperatuur van de chip net 40° Celcius is. Wel een uitermate irritant issue in ieder geval.

Mocht iemand een tip/workaround hebben, PM me dan als je wilt!



Conclusie
Voor de doeleinden die ik gesteld maakt dit bordje de verwachtingen meer dan waar. Als HTPC oplossing ben ik zo tevreden dat ik zelfs een extra set van mijn build heb gekocht, met 4 i.p.v. 8 GB geheugen, waar ik alleen OpenElec op draai. Als Basis Office PC met Windows 10 ben ik ook meer dan tevreden. Een absoluut stille case die voldoende prestaties heeft om mijn dagelijkse werk mee te doen.

Voor meer CPU intensieve taken zoals encoding van video pak ik nog steeds mijn i7-2600 erbij, maar als je genoeg geduld hebt kan de N3700 dit ook prima aan, want terwijl je encode heb je nog steeds voldoende power om andere activiteiten uit te voeren.

Aanbevelingen voor ASRock
Hoewel ik bijzonder te spreken ben over het bordje heb ik toch drie aanbevelingen voor jullie:

• Wijzig in de toekomst de layout van dit soort bordjes zo dat geheugen de CPU niet insluit, zodat warmte beter afgevoerd kan worden.
• Laat de performance modes in UEFI achterwege, ze zetten geen zoden aan de dijk.
• Laat de QI codes in de UEFI naar pagina’s verwijzen waar echt meer te vinden is over wat de verschillende opties doen en vertel hier ook wat het in of uitschakelen van een optie doet met het stroomverbruik. Hiermee kun je je onderscheiden en is het makkelijker te bepalen welke aanpassingen je wel of niet wilt/zou moeten doen.

Aanbevelingen voor Tweakers
In het bijzonder dan voor hen die in de markt zijn voor een nieuw bordje..

• [i]Alternatieven[/i] Als je niet aan de featureset vastzit die ik als harde requirements neerzette kun je voor een functie als HTPC waarschijnlijk prima uit de voeten met één van de bordjes gebaseerd op de J1900, N3050 of N3150 processors. Wellicht dat er in [url=http://tweakers.net/pricewatch/compare/47/373344;459029;385541;447368;383777;441491;441489;441490;447369;384011/categorie/]dit lijstje[/url] iets voor je gading bij staat.
• Zelfbouw NAS
  Hoewel ik dit bordje niet getest heb als NAS, ik heb er maar 1 SSD op aangesloten, is dit één van de weinige bordjes met een laag stroomverbruik met 4 SATA 3 6GB/s aansluitingen, die ook nog eens hot-plugging ondersteunen.
  Mijn NAS, QNAP TS-509 Pro, 5 bay met Celeron processor, verbruikt makkelijk meer dan wat een systeem als dit zou verbruiken met een gelijk aantal drives.
• Verbruik
  Ik kreeg het verbruik zo laag omdat in mijn build een pico-psu achtige oplossing zat ingebouwd in mijn case. Als je kiest voor een alternatieve oplossing met een ATX of SFX verwacht ik dat je een hoger verbruik overall zult krijgen. Mocht je Mux zover krijgen dat hij een ultra zuinige 30 Watt adapter voor je bouwt dan kan je mogelijk minder verbruiken, maar ik reken er niet op.
  
  Verder kwam ik tot de conclusie dat Kodi onder OpenElec 3 Watt meer gebruikte voor hetzelfde resultaat in Kodi onder Windows 10, wat iets zegt over hoe goed/energiezuinig het OS met de verschillende onderdelen om kan gaan. Doe er je voordeel mee!

Change log
vs 1.02 02-10-2015: N.a.v. commentaar van:
• Klojum: (Broadwell is veranderd in Braswell)
• Rrob: Type energiemeter toegevoegd
• defiant.wilkes: Dubbele zin verwijderd
vs 1.01 30-09-2015: Op verzoek van Peter123 CPU belasting toegevoegd aan de benchmarks voor HTPC en Basis Office PC.
vs 1.00 30-09-2015: Voorzichtig naar Productie
vs 0.01 01-09-2015: Veel draft versies t/m einde van 29-09-2015