AMD Phenom II X3 720 Black Edition Black Edition

Edit 12-06-2009: toevoeging warmteproductie
Update 1-2-2010: unlock 4e kern


Algemeen
Enige tijd geleden heb ik voor de bouw van een (voor mij) "ultieme" game-PC deze Phenom II 720 BE aangeschaft. Voor mij was dit de eerste keer dat ik een systeem samenstelde en bouwde. Ik had een E8400 willen hebben maar die is natuurlijk al 'vreselijk oud' en een dualcore kopen in het quadcore-tijdperk is ook hopeloos achterhaald . Over het algemeen ben ik zeer tevreden over deze processor, hoewel ik tot mijn spijt nog niet de kans heb gehad hem aan een 'live' test te onderwerpen.

Prestaties
Afgezien van het feit dat hij in mijn eerste volledig eigen systeem zit is het ook mijn eerste ervaring met overklokken. Bij een Black Edition is dat erg gemakkeiljk. Voor het testen gebruik ik SuperPI^[0], omdat dit programma mijns inziens een goed inzicht geeft in de prestaties van het systeem (en het is gratis, natuurlijk). Hiermee berekende ik standaard Pi in 1 of 2 miljoen decimalen voor elke klokwijziging. De prestaties op stock zijn aanzienlijk beter dan de oude PC met een Athlon 64 (2800 MHz?).

Featureset
Ik weet niet precies wat een processor als 'featureset' zou moeten hebben, maar hij is in ieder geval voorzien van een koeler . Zoals elke AMD is ook deze voorzien van Cool 'n Quiet^[1], en omdat het een Black Edition is komt hij in een zwart doosje én heeft hij geen vastgestelde Core Multiplier. Dat is toch wel een groot voordeel denk ik, als overklok-groentje.

Ook is het een AM3, die tegelijkertijd AM2+ backwards compatible is. Dit betekende voor mij dat ik geen extreem duur AM3+DDR3-mobo hoefde te kopen. Dit zijn dus twee features in een klap: AM2+ compatible (goedkoop geheugen) en AM3 (open deur voor een eventuele DDR3-upgrade).

Stabiliteit en Overklokbaarheid - ik wilde dit apart doen maar volgens mij zijn deze nauw verbonden aan elkaar
De stabiliteit is prima in orde. Als je alles op automatisch hebt staan (en je hebt een BIOS die de processor herkent) doet hij gewoon wat je hem wilt laten doen. In dat geval is de warmteproductie ook zeer acceptabel, zie verderop.

De stabiliteit neemt drastisch af als je gaat overklokken. Vcore is standaard ongeveer 1,3 V. Bij dit voltage (ofwel Vcore = auto in de BIOS) loopt hij stabiel^[2] tot een core multiplier van 16x (3200 MHz). Dat is een overklok van 600 MHz, ofwel ~23%. Wil je hoger, dan moet je het voltage aanpassen. Ik heb hem stap voor stap geprobeerd maar ben maar opgehouden omdat er vrij veel tijd in gaat zitten.

Een FSB van 200 geeft een stabiel systeem bij deze voltages:

Multiplier	Voltage
16.5	1.385
17	1.395
18	1.475

Zoals je ziet neemt het voltage dus met grote sprongen toe. Bij de laatste berekening van Pi (200x18) met open kast en de exhaust fan op maximaal gaf Speedfan voor Temp1 (northbridge?) >50^oC en een kerntemperatuur tot ca. 47^oC. Hier ben ik dus maar opgehouden. Ik probeerde vervolgens nog Pi in 32M decimalen te berekenen, maar precies toen ik even weg was is hij gecrasht (?) (toen ik terug kwam was hij opnieuw opgestart). Ik denk dat deze crash te wijten is geweest aan een te hoge temperatuur, hoewel het ook een gewone instabiliteit kan zijn geweest. Als iemand zeer geïnteresseerd is kan ik het uiteraard proberen te reproduceren.

Toevoeging 1-2-2010: ik ben erin geslaagd de 4e kern te unlocken, maar hier heb ik verder geen onderzoek naar gedaan. Voor deze poging is gebruik gemaakt van een MSI 790FX-GD70 moederbord en de ACC (Auto) functie.

Warmteproductie
Belangrijk: ik heb CnQ ingesteld op een minimum fansnelheid van slechts 12,5%. Werkloos loopt hij rond 25^oC en dat vind ik goed of laag. Bij een Pi 4M @ 3000 MHz komt de kerntemperatuur tot 40^oC en begint dan af te vlakken. Meteen gaat de fan een beetje harder gaat draaien; hij komt dan tot 42-43^oC. Dit is met open zijkant maar gesloten maakt hierbij niet echt verschil. Dit is misschien niet de beste test; als de GPU aan het werk is en de CPU ook wordt de kasttemperatuur vanzelfsprekend snel hoger, en daarmee ook weer de kerntemperatuur, maar goed. Misschien doe ik er nog wel iets aan.

Toevoeging Ik heb nu een passieve koeler op mijn videokaart, die nu veel koeler is. Het heeft alleen geen invloed op de temperatuur van de processor, voor zover ik kan beoordelen. Verder heb ik de koelpasta vervangen door Arctic Silver 5, maar ook dat heeft geen effect. Dat betekent dus dat ik het niet goed heb aangebracht of dat de meegeleverde heatsink gewoon niet zo goed is - en ik denk het laatste.

Ook heb ik wat meer aan het overklokken getest, met behulp van een snelle OCCT-run (15 minuten). Het blijkt dat de processor met een resterende tijd van ca. 10 minuten, dus na 4 minuten stress, boven de door mij ingestelde maximumtemperatuur van 65^oC komt als hij draait op 3600 MHz.

Prijs
De prijs is wel goed; ik had een van de eerste exemplaren besteld (vervolgens moest ik op de overige onderdelen wachten) dus dan betaal je wel de hoofdprijs, maar dat zij zo. Ik heb 148,xx betaald en hij kost nu ca. 134 euro dus eigenlijk valt het wel mee. Ik heb hem even vergeleken met een (directe concurrent?) E8400, die had ik anders genomen:: die kost nog 150 euro.

Ergo: mijns inziens een perfecte processor. Het enige puntje van milde kritiek is de overklokbaarheid. Als je echt extreem wilt overklokken is de standaard aluminium heatsink plus fan niet genoeg, maar voor de huis-tuin-en-keuken-tweaker is het geen probleem (en voor de rest: die kopen toch 945's )

Commentaar is altijd welkom, vaak leuk en meestal leerzaam - bijvoorbeeld: maakt het nog verschil of je, bijvoorbeeld, 200x10 of 400x5 draait? Misschien moet ik dat ook nog proberen.

Voetnoten
[0] Gebruikte software:
Windows XP Pro (UK) SP3
SuperPi Mod 1.5. Voor het testen heb ik steeds 3 Pi's naast elkaar laten draaien, voor elke kern een (omdat het een single threaded programma is, had ik ergens gelezen). Het is me ook opgevallen dat de berekening met één programma zorgt voor activiteit op tenminste 2 kernen, maar dat de totale tijd dan significant hoger uitvalt
SpeedFan 4.37
CPUz 1.50

[1] Ik had ergens gelezen dat dit misschien niet zou werken bij een 'anders' geklokt systeem. Dit is niet waar, bij elke overklok schakelt hij in werkloze toestand terug naar 800 MHz, dus met een core multiplier van 4 (geen FSB-over/underclock toegepast). Terugklokken doet hij per kern. Volgens Speedfan (v4.37) wordt ook het voltage verlaagd: Vcore = 1,02 V op het moment van schrijven.
Als je de FSB wijzigt *denk* ik dat hij dus terugschaalt naar FSB x 4.

[2] Gedefiniëerd als Het Probleemloos Berekenen van Pi in 1 (soms 2) Miljoen Decimalen. De 'ervaring' leert dat een instabiele overklok (a) een BSOD geeft bij het opstarten of (b) foutmeldingen genereert in een van de eerste 'rondes' (ERROR: not exact in round). Na een BSOD start de PC opnieuw op, na genoemde foutmelding loopt het OS nogal in de soep en is een herstart eveneens vereist.