Dell UltraSharp UP2414Q Zilver, Zwart

Ik ben sinds een week de blije eigenaar van twee Dell Ultrasharp UP2414Q-monitoren. De Ultrasharp UP2414Q is momenteel de enige 24 inch 4K-monitor in de Pricewatch. Ik gebruik de monitoren onder OS X 10.9.3 in combinatie met een 15 inch MacBook Pro Retina 2013 met nVidia GT750m gpu.

Achtergrond
Ultra HD oftewel 4K is momenteel hot and happening. Op televisies is het nut beperkt, tenzij gebruikt voor zeer grote diagonalen. Op de desktop belooft 4K eindelijk een einde te maken aan de jarenlange impasse op het gebied van de pixeldichtheid van beeldschermen. De pixeldichtheid schommelt bij desktopbeeldschermen al tijden tussen de 90 en 110 ppi - nauwelijks meer dan de 72 ppi uit lang vervlogen crt-tijdperken. Bij een voor broodtekst typische lettergrootte zijn er slechts twaalf tot vijftien pixels in de hoogte beschikbaar om een letter te renderen. Dat is onvoldoende om tekst scherp weer te kunnen geven en letters te kunnen presenteren op een wijze die trouw is aan het origineel.

Sinds eind vorig jaar zijn de eerste 4K consumentenmonitoren verkrijgbaar. De beeldschermdiagonalen lopen uiteen van 24 tot 32 inch. Dell is één van de eerste fabrikanten die een 24 inch beeldscherm op de markt brengt. Op dit beeldschermdiagonaal heeft een 4K-scherm exact vier keer zoveel pixels als een 24 inch full hd-beeldscherm. Het resultaat is een enorme verbetering van de scherpte, waardoor typografie veel beter wordt weergegeven en hoge resolutie foto's eindelijk goed tot hun recht kunnen komen op een beeldscherm. Op 28 en 32 inch biedt 4K naar mijn mening onvoldoende verbetering van de pixeldichtheid. De pixeldichtheid is te hoog om in low dpi modus te werken en te laag voor hidpi. Bij 150 procent scaling mist zo'n scherm het echte wow-effect van een beeldscherm waarop de individuele pixels op een normale kijkafstand niet meer herkend kunnen worden. 24 inch 4K heeft dat effect wel.

Om optimaal gebruik te kunnen maken van een 4K-beeldscherm moet de content die je op het beeldscherm bekijkt uiteraard in hoge resolutie aangeleverd worden. Hier ligt vooralsnog de bottleneck: veel websites tonen nog steeds bitmaps in een lage resolutie, films in 4K zijn nauwelijks beschikbaar en om te kunnen gamen op 4K-resolutie heb je zware hardware nodig. Eén doelgroep voor wie 4K in ieder geval een zegen is zijn fotografen. Een verbeterde weergave van typografie en graphics in de user interface van het besturingssysteem is ook al grote winst.

Wat betreft de ondersteuning door de besturingssystemen moet je er rekening mee houden dat scaling in Windows nog steeds niet perfect werkt. Apple heeft in OS X voor een benadering gekozen waarbij de gehele desktop op viervoudige resolutie wordt gerenderd. Applicaties die om een of andere reden niet zijn voorbereid op HiDPI-beeldschermen worden simpelweg geupscaled en zullen altijd op de juiste grootte worden weergegeven, hoewel het resultaat pixelated zijn. Er zijn nauwelijks OS X-applicaties die niet geschikt zijn voor HiDPI. De enige op mijn systeem is een waarschijnlijk in Java geschreven syncapplicatie van een Polar-gps/hartslagmeter.

OS X biedt de mogelijkheid om zogenaamde scaled resoluties te gebruiken die groter zijn dan de fysieke resolutie van het beeldscherm. De framebuffer wordt naderhand teruggeschaald naar de resolutie van het beeldscherm. Zo is het mogelijk om onder andere desktops met een low dpi equivalente resolutie van 2304x1296 en 2560x1440 te kiezen. Deze genereren een framebuffer van respectievelijk 4608x2592 en 5120x2880 pixels en worden teruggeschaald naar 3840x2160 om op de Dell UP2414Q weergegeven te kunnen worden. Effectief heb je dan nog steeds 2,2 of 2,7 keer meer pixels om dezelfde informatie weer te geven dan op een low-dpi beeldscherm.

De benadering van Apple is simpel en pragmatisch maar heeft ook nadelen. Een bitmap van 2560x1440 pixels die fullscreen wordt weergegeven in een scaled resolutie met een framebuffer van 4608x2492 wordt twee keer geschaald: eerst van 2560x1440 naar 4608x2492 en dan naar 3840x2160, de native resolutie van het beeldscherm.

Windows kan zijn gui variabel schalen (in plaats van alleen twee keer zo groot maken zoals OS X) en schaalt bitmaps direct naar de native resolutie van het beeldscherm. In de praktijk schijnt het nog veel voor te komen dat applicaties geen rekening houden met scaling en veel te klein op een HiDPI-beeldscherm worden weergeven. Dit levert bij een 24 inch monitor met een resolutie van 3840x2160 een onwerkbaar resultaat op.

Ervaringen
Ik gebruik de twee Dell Ultrasharp UP2414Q-monitoren nu een week op mijn MacBook als vervanging voor een 27 inch Apple Cinema LED Display. Eén van de monitoren is indirect aangesloten via een Belkin Thunderbolt dock.

Bij het uitpakken werd ik prettig verrast door het feit dat de monitoren worden geleverd met een DisplayPort naar mini-DP-kabel. Ik wist niet helemaal zeker welke DP-kabels ik kon verwachten. Met deze kabels kun je de monitoren meteen aansluiten op een MacBook Pro Retina of Mac Pro. De monitor wordt op een nette en en zeer gebruiksvriendelijke wijze in karton verpakt. Het beeldscherm laat zich op een makkelijk wijze in de voet klikken.

De bouwkwaliteit en afwerkingsniveau van de monitoren is redelijk. De voet is deels gemaakt uit aluminium en heeft geen hoogstaande afwerking. De behuizing van het beeldscherm is gemaakt uit kunststof en heeft een matige kwaliteitsbeleving. Positief is wel dat het kunststof volgens Dell bestaat uit 25 procent gerecycled materiaal. De display zelf ligt vrij diep verzonken in de behuizing. Dit had wel wat strakker gemogen. Het beeldscherm kan gekanteld worden in een mechanisme dat veel speling heeft. Daardoor wiebelt de hele display als je er op de uiteinden wat kracht op oefent. Erg hoogstaand komt dit product niet over als je bijna tien jaar achter Cinema Displays hebt gewerkt, maar daar is de prijs dan ook naar. Vergeleken met andere (non-Apple) monitoren is de bouwkwaliteit en afwerking meer dan prima. Ergonomisch gezien is het wel prettig dat de monitor in een vrij ruim bereik in hoogte versteld kan worden.

De OSD van de Ultrasharp up2414Q wordt bediend via drukgevoelige onzichtbare knoppen in de zijrand van de behuizing. De knoppen worden gemarkeerd door witte leds waarvan de onderste oplicht zodra het gebied wordt ingedrukt. De drukgevoeligheid van de knoppen is niet geweldig en het komt vaak voor dat je een tweede poging moet doen om reactie te krijgen van de OSD.

De monitor heeft een ingebouwde usb 3.0-hub met vier poorten en een kaartlezer. Beide heb ik nog niet gebruikt dus over ervaringen hiermee kan ik niets melden. De usb-poorten bevinden zich op een moeilijk toegankelijke plek naast de andere aansluitingen voor o.a. DisplayPort en zijn daardoor praktisch ongeschikt voor het incidenteel aansluiten van apparaten zoals externe harde schijven en usb-sticks.

De Ultrasharp UP2414Q ondersteunt een refreshrate van 60Hz. Hiervoor moet je DisplayPort 1.2 inschakelen in de instellingen van het beeldscherm. De 15" MacBook Pro Retina 2013 met nVidia GT750m-graphics kan één 4K-beeldscherm aansturen op 60Hz en twee 4K-beeldschermen op 30Hz. Op 30Hz worden de cursor en scrollbewegingen niet helemaal vloeiend geanimeerd maar er valt mee te werken. Het is vaak wel een gedoe om de beeldschermen aan de praat te krijgen. Soms is hiervoor een herstart van de Mac noodzakelijk. Dit wordt waarschijnlijk niet veroorzaakt door het beeldscherm maar geeft wel aan dat 4K-ondersteuning momenteel nog in de kinderschoenen staat. De 15" MacBook Pro Retina 2012 met nVidia-graphics kan een 4K-beeldscherm op 30Hz aansturen. Behalve de nieuwe Mac Pro zijn andere Macs voor zover ik weet niet geschikt om een 4K-beeldschermen aan te sturen.

Beeldkwaliteit
De Dell Ultrasharp UP2414Q komt gekalibreerd uit de fabriek. Ik heb de indruk dat de kleurreproductie uitstekend is. De scherpte van het beeldscherm is simpelweg fenomenaal. Dit is hoe een computerbeeld er uit hoort te zien. In Photoshop kan ik een enkele zwarte pixel op een witte achtergrond als een miniscuul stipje herkennen. Het uitlijnen van vlakken die overal liggen kan nog wel met het blote oog op 100 procent zoomniveau. Je hoeft niet altijd in te zoomen om pixel-perfect te kunnen werken. 4K is een zegen voor het werken in Lightroom. Je ziet veel meer detail en kunt bij wijze van spreke blaadjes tellen aan bomen. Dankzij de hogere scherpte kun je ook sneller inschatten of een foto correct gefocust is.

De hoge pixeldichtheid zorgt er ook voor dat het raster tussen de pixellijnen niet meer zichtbaar is. Pas als je op een HiDPI-beeldscherm werkt merk je hoe storend dat raster is. Effen kleuroppervlakken lijken nu daadwerkelijk effen.

Ik gebruik de monitoren op een scaled resolutie van 2304x1296 pixels. Je verliest dan wat scherpte door de scaling maar alsnog is de kwaliteit drie keer beter dan van een normale monitor. Wat betreft werkruimte is 2304x1296 voor mij het optimum voor een 24 inch monitor. Het HiDPI-equivalent van 1920x1080 levert de beste beeldkwaliteit op maar vind ik te benauwend om op te werken. Ik mis wel het beeldschermdiagonaal van mijn 27 inch Cinema Display. Tot het moment dat Apple (of een andere fabrikant) een 27 inch beeldscherm met een 5120x2880 resolutie op de markt zet tegen een redelijke prijs is dual monitor opstelling van twee 24 inch 4K-beeldschermen voor mij de beste oplossing.

Conclusie
De Dell Ultrasharp UP2414Q heeft het ideale beeldschermdiagonaal voor een 4K-beeldscherm. De verviervoudiging van de resolutie ten opzichte van een 24 inch full hd-beeldscherm zorgt voor een enorme verbetering van de beeldkwaliteit. De Ultrasharp uP2414Q heeft nog geen concurrentie van andere 24 inch 4K-monitoren. Ten opzichte van 27 inch ips-beeldschermen met een 2560x1440-resolutie is de prijs redelijk. Je betaalt zo'n 40 procent meer voor een beeldscherm met ruim twee keer zoveel pixels en een wat kleiner diagonaal. Bovendien mag je jezelf early adaptor van een technologie noemen die pas over jaren mainstream zal zijn. De bouwkwaliteit en afwerking van de monitor is niet van hoogstaand niveau maar voldoen aan de verwachtigingen die je mag hebben bij een monitor uit deze prijsklasse.

Als je overstap maakt naar 4K moet je er wel rekening mee houden dat het ecosysteem nog in de kinderschoenen staat. OS X werkt feilloos in HiDPI-modus maar de hardwareondersteuning beperkt zich bij Apple tot high-end MacBook Pro's en de nieuwe Mac Pro. Windows heeft nog problemen met applicaties die geen rekening houden met scaling van hun grafische interface.