We zijn langzaamaan in een soort "controleerbare maatschappij" terechtgekomen. En voor het opsporen van echte misdadigers is dat waarschijnlijk een zege.
Met die eerste opmerking kan ik een heel eind meegaan, bij de tweede heb ik de nodige twijfels. Sowieso is het moeilijk 'echte misdadigers' sluitend te definiëren.
De overheid moet de maatschappij ook niet controleren, integendeel, maar ze zou wel beter de vinger aan de pols moeten houden of de regels die we democratisch met elkaar hebben afgesproken ook worden nageleefd. Op politiek gebied, op maatschappelijk gebied, op economisch gebied, enzovoort. En dan vooral de regels die
belangrijk zijn te controleren, en niet noodzakelijkerwijs de
makkelijk te controleren regels.
De maatschappij wordt nu niet 'gecontroleerd', beter lijkt mij te spreken van een gemakzuchtige overheid. Op klein niveau heb je de vele flitskasten die een enorme stroom aan minimale verkeersovertredingen vastleggen waardoor er enorm veel geld wordt binnengeharkt, maar die de echte misdadigers (de verkeershufters) makkelijk weten te ontwijken.
Op wat hoger niveau blijkt maar al te vaak dat men de dans weet te ontspringen, of er vanaf komt met een relatief kleine boete. Neem de Bouwfraude met Ad Bos. Dat heeft de maatschappij vele miljoenen gekost, maar de straffen waren relatief laag.
Je ziet in zijn algemeenheid dat opsporingsinstanties tegenwoordig vooral gebruik maken van het verzamelen en koppelen van allerlei gegevens, maar dat er aan het veldwerk steeds minder aandacht wordt besteed. Wanneer iemand 5 km/u te hard rijdt levert dat nauwelijks gevaar op, echte verkeershufters echter wel. Maar dat leg je niet vaak vast via een flitspaal. Je kunt een binnenstad wel vol hangen met camera's, maar volgens mij had die jongen in Eindhoven liever een echte politieman op straat gehad dan een camera toen hij door een hele troep fijne vrienden bijna dood werd getrapt.
Die witteboordencriminaliteit weet de dans ook vaak te ontspringen, mits ze niet al te overmoedig en opzichtig opereren. Daar kom je niet echt bij, en als je dat toch lukt weten ze via een leger advocaten toch wel uitwegen te verzinnen om er met een minimale straf of zelfs enkel boete vanaf te komen.
Je ziet dat ook journalisten daar niet of nauwelijks een vinger achter krijgen. Analoog aan de politie is er steeds minder plek voor het veldwerk, de echte onderzoeksjournalistiek. Dat kost teveel tijd en dus geld, en heb je na veel inzet en investeringen maatschappelijk uiterst belangrijk nieuws blootgelegd, dan leest iedereen dat op Nu.nl. Weliswaar met bronvermelding naar wie het uiteindelijk heeft blootgelegd, maar de advertentie-inkomsten graait Nu.nl lekker weg.
Daarom zie je dat zelfs kranten steeds minder echte onderzoeksjournalistiek bedrijven, het zijn tegenwoordig vooral columnpjes die reuring veroorzaken, veelal door lekker ongenuanceerd te doen.
Daar heb ik schoon genoeg van, van al die columnpjes. Die meninkjes. Ik wil echte informatie en duiding, dan vorm ik zelf wel mijn mening als een onderwerp van alle kanten belicht is. Een column kán best iets toevoegen, zelfs door te chargeren, om een bepaald inzicht te bieden, maar het wordt tegenwoordig teveel en te makkelijk gebruikt om makkelijk,
en vooral goedkoop, koppen te maken. De journalistiek is tegenwoordig volop bezig met appjes, met interactiviteit e.d., maar steeds vaker bekruipt je het gevoel dat ze hun controlerende functie daarbij uit het oog verliezen.
En dat is ook een van de grote kritiekpunten op dit Publeaks-plan. De media moet er wel iets mee gaan doen. Gaan spitten, gaan onderzoeken, gaan verifiëren, enzovoorts. En dat kost geld en moeite. Je kunt wel zo'n verzamelplaats opzetten, maar daar heb je niet zoveel aan als er verder toch niets mee gedaan wordt. Sterker nog, voor het belang en de veiligheid van de klokkenluider móet je er soms wellicht iets mee gaan doen. Ook zonder Publeaks zijn er voldoende misstanden te noemen waar de journalistiek in zou moeten duiken, maar dat gebeurt vaak niet.
Maar klokkenluiders vallen dan net weer in zo'n grijs gebied en zijn daar een stuk minder bij gebaat.
Dat ligt eraan. Ad Bos heeft aanvankelijk meegewerkt aan die frauduleuze praktijken, maar kwam later tot inkeer. Fred Spijkers heeft voor zover ik weet nooit zelf voordeel gehad van die ondeugdelijke landmijnen, dus hem valt al helemaal niets te verwijten. Of er wel of niet nog een straf moet volgen, en of er wel of niet een schadevergoeding dient te worden uitgekeerd, en hoe hoog die dan zou moeten zijn, zijn zaken voor een rechter. Die moet alles (wel/niet eigen voordeel, hoe lang, hoeveel, maatschappelijk belang, enz..) tegen elkaar afwegen.