ATi Radeon X850 XT PE videokaart nader bekeken

Inleiding

ATi Radeon X850 XT PE aankondigingspicje Ruim een half jaar geleden werd door ATi de X800-serie videokaarten geïntroduceerd met als topmodel de Radeon X800 XT PE. Veel meer dan een hand vol exemplaren van deze kaart zijn echter niet gemaakt, tot op de dag van vandaag is de kaart nauwelijks verkrijgbaar. Om hier verandering in te brengen heeft ATi gewerkt aan een opvolger van de kaart, de Radeon X850 XT PE. Deze verbeterde versie van de Radeon X800 XT PE loopt niet alleen op een hogere kloksnelheid, maar moet ook in aanzienlijk grotere getale geproduceerd kunnen worden. In dit artikel werpen we een blik op de kaart.

De ATi Radeon X850 XT PE

Veel verschillen tussen de X800 XT PE en de X850 XT PE zijn niet aanwezig. Het innerlijk van de chip is niet drastisch gewijzigd, het enige dat ATi heeft gedaan is het ontwerp van de chip zodanig te optimaliseren dat hogere kloksnelheden gemakkelijker te halen zijn. De verhoging van de kloksnelheden is echter niet echt schokkend. De kloksnelheid van de core is van 520MHz gestegen naar 540MHz en het geheugen doet nu zijn werk op 590MHz in plaats van 560Mhz. Hiermee is de kloksnelheid van de core een krappe 4 procent gestegen en die van het geheugen ruim 5 procent.

Er zijn geen features toegevoegd die mogelijkerwijs de prestaties per kloktik kunnen beïnvloeden. Wel nieuw is een feature genaamd 'clock gating' wat ervoor zorgt dat delen van de chip die niet gebruikt worden uitgeschakeld kunnen worden. Invloed op het maximale energieverbruik van de chip zal deze feature niet hebben, maar wanneer de videokaart het rustiger heeft is het fijn als deze ook minder energie slurpt.

Close-up van de koeler van de Radeon X850 XT PE

Qua uiterlijk is de kaart wel drastisch gewijzigd ten opzichte van zijn voorganger. Het PCB van de kaart is identiek gebleven, maar de koelinstallatie ziet er compleet anders uit. ATi is afgestapt van de single-slot koeler en heeft de kaart uitgerust met een dual-slot koeler. Ten tijde van de GeForce FX 5800 werd nVidia nog compleet met de grond gelijk gemaakt vanwege de dual-slot koeler, maar blijkbaar heeft ATi ingezien dat een dergelijke oplossing zo gek nog niet is. Het grote voordeel van een dual-slot koeler is dat de warme lucht direct de kast uit geblazen kan worden wat bij een energieslurper zoals deze kaart erg welkom is. Het nadeel is dat de lucht door een soort van buis gezogen moet worden waardoor een krachtige ventilator al snel noodzaak wordt. Hoe dit uitpakt voor de ATi Radeon X850 XT PE zullen we op de pagina vier van deze review onderzoeken.

De koeler bestaat uit een koperen koelprofiel die gepositioneerd is boven de core van de videokaart. Een flinke luchtkoeler moet zorgen dat hier een fris windje doorheen waait en alle warmte gedumpt wordt buiten de pc-behuizing. De koeler maakt niet alleen contact met de core van de videokaart, ook de geheugenchips worden gekoeld. Ook aan koeling van de achterkant van de kaart is gedacht, de daar aanwezige geheugenchips worden passief gekoeld door middel van een plaat staal.

Close-up van de achterkant van de Radeon X850 XT PE

De Radeon X850 XT PE zal voorlopig alleen verkrijgbaar zijn als PCI Express-kaart, evenals de andere kaarten in de X850-familie. AGP-versies van de kaarten komen binnenkort nog in de winkels, dit zal pas veranderen wanneer ATi's PCI Express-naar-AGP bridgechip op de markt zal verschijnen. Wanneer dit gebeurt kunnen de fabrikanten zelf de keuze maken tussen AGP en PCI Express. De Radeon X850 XT PE is uitgerust met een externe 6-pins PCI Express-stroomaansluiting, maar kan ook gewoon via een meegeleverd verloopstukje ook van prik voorzien worden door middel van een normale molex-aansluiting.

Close-up van stroomaansluiting van de Radeon X850 XT PE

Close-up van de video-aansluitingen van de Radeon X850 XT PE

Benchmarks (1)

Testopstelling

Om de kaarten te testen hebben we gebruik gemaakt van het onderstaande testsysteem. Het gebruikte besturingssysteem was Windows XP en de Radeon X850 XT PE kreeg de beschikking over de Catalyst 4.12-drivers. Omdat de X850-core geen enkele verbetering bevat die invloed heeft op de prestaties per kloktik hebben we simpelweg de kloksnelheid van de kaart aangepast om zo ook de resultaten van zijn voorganger op te kunnen nemen. Tevens hebben we de resultaten van het model dat een stapje lager op de ladder staat, de X850 XT, en zijn voorganger opgenomen in de vergelijking. We hebben onze aandacht gericht op de prestaties van de kaarten met 4x FSAA en 8x anisotropische filtering ingeschakeld. Niet alleen omdat je deze opties frequent zal gebruiken, maar ook om de behaalde resultaten zo min mogelijk van de processorsnelheid af te laten hangen.


	Het testsysteem

	Processor		Intel Socket 775 Pentium 4 EE 3,46GHz

	Geheugen		2x 512MB Kingston DDR2-533

	Moederbord		Intel D925XECV2 (i925XE-chipset)

	Videokaart		ATi Radeon X850 XT PE (core: 540MHz/ mem: 590MHz)

			ATi Radeon X850 XT (core: 520MHz/ mem: 540MHz)

			ATi Radeon X800 XT PE (core: 520MHz/ mem: 560MHz)

			ATi Radeon X800 XT (core: 500MHz/ mem: 500MHz)

	Harde schijf		Maxtor D740x, 40GB

	Dvd-drive		Pioneer DVR-108 DL

	Voeding		Antec True 480P

3DMark05


	3DMark05 (1024x768 - 4x FSAA en 8x AF)

	ATi Radeon X850 XT PE	4728

	ATi Radeon X800 XT PE	4554

	ATi Radeon X850 XT	4473

	ATi Radeon X800 XT	4233


	3DMark05 (1600x1200 - 4x FSAA en 8x AF)

	ATi Radeon X850 XT PE	3034

	ATi Radeon X800 XT PE	2929

	ATi Radeon X850 XT	2874

	ATi Radeon X800 XT	2732

De eerste benchmark die we uit de kast hebben getrokken is 3DMark05. Deze synthetische benchmark bestaat uit een viertal onderdelen waarvan de deelscores gecombineerd worden tot één eindscore. Zoals te verwachten was, gebaseerd op de kloksnelheden, is het verschil tussen de nieuwe Radeon X850 XT PE en de Radeon X800 XT PE erg klein. Bij een resolutie van 1024x768 is het verschil 3,8 procent en bij een resolutie van 1600x1200 is het verschil 3,5 procent. Tussen de Radeon X850 XT PE en de Radeon X850 XT zit een iets meer afstand met een verschil van 5,7 procent op 1024x768 en 5,6 op 1600x1200.

Far Cry


	Far Cry (1024x768 - 4x FSAA en 8x AF)

	ATi Radeon X850 XT	78,31

	ATi Radeon X850 XT PE	77,48

	ATi Radeon X800 XT	77,37

	ATi Radeon X800 XT PE	77,36


	Far Cry (1600x1200 - 4x FSAA en 8x AF)

	ATi Radeon X850 XT PE	55,69

	ATi Radeon X800 XT PE	54,08

	ATi Radeon X850 XT	52,13

	ATi Radeon X800 XT	49,65

De volgende benchmark die we gedraaid hebben is Far Cry. Omdat een fatsoenlijke timedemo mogelijkheid ontbreekt in dit spel hebben we gebruik gemaakt van het HardwareOC FarCry Benchmark-programma en het gemiddelde genomen van drie runs. Far Cry laat op een resolutie van 1600x1200 een vergelijkbaar beeld zien als 3DMark05. Op 1024x768 zijn de verschillen tussen de kaarten dermate klein dat hier de processor waarschijnlijk de bottleneck vormt. Tussen beide XT PE-kaarten is het verschil bij een resolutie van 1600x1200 slechts 4,7 procent. Het verschil tussen de Radeon X850 XT PE en de Radeon X850 XT is ditmaal 5,6 procent.

Benchmarks (2)

The Project


	The Project (1024x768 - 4x FSAA en 8x AF)

	ATi Radeon X850 XT PE	47,93

	ATi Radeon X800 XT PE	46,11

	ATi Radeon X850 XT	46,00

	ATi Radeon X800 XT	43,61


	The Project (1600x1200 - 4x FSAA en 8x AF)

	Radeon X850 XT PE	22,94

	Radeon X800 XT PE	21,89

	Radeon X850 XT	21,72

	Radeon X800 XT	20,45

De volgende benchmark die we hebben gebruikt is een techdemo die door het leven gaat onder de weinigzeggende naam "The Project" en is gebaseerd op dezelfde engine als Far Cry. De benchmark is echter wel een stuk complexer dan Far Cry wat terug te zien is in de framerates. De procentuele verschillen zijn echter praktisch identiek.

X² - The Threat


	X² - The Threat (1024x768 - 4x FSAA en 8x AF)

	ATi Radeon X850 XT PE	87,38

	ATi Radeon X800 XT PE	85,35

	ATi Radeon X850 XT	83,79

	ATi Radeon X800 XT	80,74


	X² - The Threat (1600x1200 - 4x FSAA en 8x AF)

	ATi Radeon X850 XT PE	56,36

	ATi Radeon X800 XT PE	54,74

	ATi Radeon X850 XT	53,73

	ATi Radeon X800 XT	51,26

X² is een ruimtesimulatiegame gebaseerd op DirectX 8.0 met ingebouwde benchmarkfunctionaliteit. Deze benchmark laat zo mogelijk nog kleinere verschillen zien dan de voorgaande benchmarks. Het verschil tussen beide XT PE-kaarten is ditmaal slechts 2,4 en 3,0 procent op een resolutie van respectievelijk 1024x768 en 1600x1200. Radeon X850 XT PE en de Radeon X850 XT is ditmaal 4,3 respectievelijk 4,9 procent.

Doom 3


	Doom 3 (1024x768 - 4x FSAA en 8x AF)

	ATi Radeon X850 XT PE	66,9

	ATi Radeon X800 XT PE	65,2

	ATi Radeon X850 XT	64,3

	ATi Radeon X800 XT	61,5


	Doom 3 (1600x1200 - 4x FSAA en 8x AF)

	ATi Radeon X850 XT PE	56,36

	ATi Radeon X800 XT PE	54,74

	ATi Radeon X850 XT	53,73

	ATi Radeon X800 XT	51,26

De laatste benchmark die gedraaid hebben is de ingebouwde timedemo van Doom 3. Ook deze benchmark laat geen spannende resultaten zien. Het verschil tussen beide XT PE-kaarten is procentueel exact gelijk aan die van X² en ook het verschil tussen de Radeon X850 XT PE en de Radeon X850 XT is weinig opzienbarend.

Geluidsproductie & overklokken

Geluidsproductie

De nieuwe koeler van ATi doet uiteraard de vraag rijzen hoe stil deze is. De videokaarten van ATi staat bekend om de relatief lage geluidsproductie, maar met deze koeler die toch erg doet denken aan de beruchte koeler van de GeForce FX-serie is het de vraag in hoeverre de Radeon X850 XT PE die reputatie waar kan maken. Om dit te meten hebben we gebruik gemaakt van een Voltcraft digitale geluidsdrukmeter type 322 die geplaatst werd direct naast de videokaart. Per metingen hebben we het gemiddelde genomen van circa 300 samples die gemeten zijn met een samplesnelheid van 0,1 seconde. De geluidsproductie hebben we gemeten in twee verschillende scenario's. Allereerst tijdens het opstarten van de computer waarbij de ventilator van de videokaart op volledige snelheid gaat werken. Vervolgens hebben we gekeken naar de geluidsproductie tijdens het draaien van 3DMark05. Als vergelijking hebben we de resultaten van de standaard koeler van de Radeon X800 Pro opgenomen.


	Geluidsproductie (dBa)

	Radeon X800 Pro (3DMark05)	47,0

	Radeon X850 XT PE (3DMark05)	54,2

	Radeon X850 XT PE (opstarten)	71,6

Zoals blijkt is het nieuwe type koeler niet echt stil. Tijdens het opstarten maakt de koeler een stofzuiger geluid en ook tijdens het draaien van 3DMark05 is de koeler niet echt stil. De koeler is zonder twijfel aanzienlijk stiller dan de beruchte GeForce FX-koeler, maar vergeleken met de Radeon X800 Pro is de Radeon X850 XT PE duidelijk luidruchtiger. Aangezien de ventilatorsnelheid wordt geregeld op basis van de temperatuur van de core zal de geluidsproductie ook afhangen van de koeling van de computerbehuizing. Aangezien wij de kaart getest hebben zonder computerbehuizing is het wellicht mogelijk dat deze meer herrie produceert wanneer de kaart opgesloten wordt in een behuizing. Hetzelfde geldt echter ook voor de Radeon X800, alleen daar zal het mogelijke verschil minder zijn.

Overklokken

Zoals de benchmarks laten zien is de nieuwe Radeon X850 XT PE geen revolutie op het gebied van prestaties, maar hoeveel ruimte voor overklokken biedt de zwaardere koeler en het verbeterde ontwerp ons? Om deze vraag te beantwoorden hebben we de kloksnelheid stapsgewijs verhoogd totdat er fouten begonnen op te treden in het beeld. Tevens hebben we het beeld op fouten gecontroleerd met behulp van de artifact tester van de ATi Tray Tools.

De Radeon X850 XT PE blijkt redelijk goed overklokbaar te zijn. De corekloksnelheid kon verhoogd worden van 540MHz naar 575MHz en de kloksnelheid van het geheugen kon verhoogd worden van 590MHz DDR naar 625MHz DDR, respectievelijk een verbetering van 6,4 en 5,9 procent. Niet echt een verhoging die voor merkbaar betere prestaties zal zorgen, maar desondanks een net resultaat gezien het feit dat de Radeon X850 XT PE het topmodel van de X850-serie is. De kloksnelheidverhoging heeft een prestatieverbetering van 5,6 procent tot gevolg in 3DMark05, een resultaat in lijn met de procentuele kloksnelheidverhogingen.


	3DMark05 (1024x768 - 4x FSAA en 8x AF)

	Radeon X850 XT PE (575/625)	4994

	Radeon X850 XT PE (540/590)	4728

Conclusie

Zoals de benchmarks laten zien is de Radeon X850 XT PE geen enorme stap voorwaarts qua prestaties. Elke stapje voorwaarts, hoe klein ook, is desondanks toch een stapje in de goede richting en in dat opzicht is de kaart zonder twijfel beter dan zijn voorganger. Voor de gelukkige bezitters van een Radeon X800 XT PE loont het uiteraard niet om een nieuwe Radeon X850 XT PE aan te schaffen voor een enkele procenten hogere framerate. Als er echter gekozen kan worden tussen de Radeon X800 XT PE en de Radeon X850 XT PE is de keuze natuurlijk snel gemaakt.

Een ander aspect dat zeker niet onbelangrijk is, is de beschikbaarheid van de kaarten. De Radeon X850 XT PE zal binnenkort zonder al te veel moeite in de winkels te vinden zijn terwijl de Radeon X800 XT PE altijd zeldzaam is gebleven en dat ook zal blijven. Desondanks zal de kaart alleen weggelegd blijven voor de echte gameliefhebbers, het prijskaartje blijft even pittig als die van zijn voorganger. Verschil is dat de liefhebber die het geld wil uitgeven aan een dergelijke videokaart dit ditmaal ook daadwerkelijk kan doen.

Wat betreft de nieuwe koeler van de Radeon X850 XT PE heb ik gemengde gevoelens. Enerzijds presteert de koeler zonder twijfel beter dan de oudere versie, maar dit gaat helaas ook gepaard met een hogere geluidsproductie. Persoonlijk zou ik liever kiezen voor een iets langzamere kaart en een stillere koeler, maar niet iedereen hecht uiteraard evenveel belang aan de geluidsproductie. Hoe dan ook, de Radeon X850 XT PE is een echte krachtpatser die in staat is indrukwekkende framerates te produceren.

Dankwoord: Met dank ATi voor het beschikbaar stellen van de Radeon X850 XT PE en Intel voor het beschikbaar stellen van het Socket 775-moederbord met bijbehorende Pentium 4 EE 3,46GHz-processor.