Inleiding
De Radeon. Als je het laatste jaar niet in een grot hebt doorgebracht dan heb je ongetwijfeld iets gehoord over deze nieuwe kaart van ATi. De Radeon doorbrak de lange traditie van ATi van slechte 3D performance en bagger drivers. Volgens de reviews op bijvoorbeeld AnandTech, Sharky Extreme en Toms Hardware wist deze kaart zelfs prima mee te komen met de GeForce2 GTS van nVidia, ten tijde van de introductie van de ATi Radeon het zwaarste wapen van nVidia.
De ATi Rage All-In-Wonder. Als je een fervent bezoeker bent van Dixons en dergelijke computerzaken heb je hem ongetwijfeld een keer in de winkel zien liggen. Een kaart voor de normale consument met een paar interessante features om je PC nog meer een multimedia apparaat te maken. De snelheid van de kaart was, om het zacht uit te drukken, niet om naar huis te schrijven, maar de functionaliteit die de kaart bood in de vorm van een TV-tuner en Video-in/out was erg aantrekkelijk.
Nu, anno 2001, kreeg Tweakers.net via ICP de beschikking over een ATi Radeon All-In-Wonder. Deze kaart lijkt op het eerste gezicht het beste van twee werelden samen te laten gaan: de features van de Rage All-In-Wonder en de snelheid van de Radeon. Geïnteresseerd? Lees dan verder...
Radeon features
De Radeon All-In-Wonder is, zoals de naam aangeeft, gebaseerd op de Radeon core van ATi. Deze core is opgebouwd uit 30 miljoen transistors waarmee ATi de kaart een aantal leuke dingen kan laten doen:
Hyper-Z
Hyper-Z is een verzamelnaam voor 3 technologieën die er op gericht zijn om de geheugenbandbreedte die de kaart te bieden heeft efficiënter te benutten. Het eerste deel van Hyper-Z bestaat uit Hierachical Z, een techniek die probeert de hoeveelheid overdraw te verminderen. Overdraw is het renderen van objecten die niet zichtbaar zijn, en is dus een activiteit waarmee een kaart zo min mogelijk mee bezig moet zijn. Het volgende belangrijke onderdeel van Hyper-Z is Z compression. Z compression houdt in dat de kaart de data die van en naar de Z-buffer (diepte buffer) gaat comprimeert zodat er minder bandbreedte nodig is. Het laatste, niet zo belangrijke, onderdeel van Hyper-Z is Fast Z clear, een techniek die de Radeon in staat stelt om de Z-buffer sneller leeg te maken.
Transform & Lighting
Evenals de GeForce2 familie is de Radeon core uitgerust met een TnL engine welk kan transformen, lighten en clippen. Een ruim jaar na de introductie van de eerste kaarten met TnL engine zijn er nog bar weinig spellen die deze CPU ontlastende techniek ondersteunen. Gelukkig zal daar in de toekomst zeker verandering in komen als we de game developers mogen geloven 
.
Environmental bump mapping
Evironmental bump mapping werd geïntroduceerd door Matrox met de G400. Evironmental bump mapping kan aan spellen die het ondersteunen een paar mooie diepte effecten toevoegen. Alleen jammer dat slecht een handvol spellen deze feature ondersteunen. Misschien dat daar verandering in gaat komen nu meer kaarten het gaan ondersteunen?
Pipelines en texture units
De Radeon core is opgebouwd uit twee pipelines die elk 3 texture units bezitten. Samen goed dus voor zes texels per clock, slechts twee minder dan de Geforce2 die 4 pipelines heeft met elk 2 texture units. Dit heeft goede en slechte kanten voor de performance van de Radeon core. Slecht omdat zes natuurlijk minder is dan 8 en daarnaast staan 2 van die 6 texture units de meeste tijd uit hun neus te vreten omdat praktisch alle games slechts twee textures per pixel nodig hebben. Drie texture units per pipeline is, als je kijkt naar de toekomst, weer heel handig. Als spellen namelijk gebruik gaan maken van drie textures per pixel zal de Radeon deze nog zonder problemen in één clocktik kunnen verwerken waar de GeForce2 er twee nodig zal hebben. Het zal mij dan ook niks verbazen dat de Radeon in dit soort spellen een flink stuk sneller is dan een GeForce2.
Vertex skinning & keyframe interpolation
Last (en least?) heeft de Radeon in haar feature pakket ondersteuning zitten voor vertex skinning en keyframe interpolation. Twee features die alleen bruikbaar zijn indien spellen er voor zijn ontworpen en DirectX 8 aanwezig is. Met behulp van vertex skinning kunnen figuren in games die gebruik maken van skeletal animation realistischer bewegen. Met keyframe interpolation kan een game developer simpelweg een start- en eind frame opgeven en de Radeon kan deze twee beelden dan keurig in elkaar over laten lopen. Bijvoorbeeld leuk bij gezichtsuitdrukkingen:
De hardware
Omdat plaatjes meer zeggen dan woorden, een paar foto's van de Radeon AIW. Bij deze wil ik ook Randy "Potatoman" van der Heide bedanken voor het uitlenen van z'n fototoestel.
De voorkant van de Radeon AIW - druk...De achterkant van de Radeon AIW - een eenzaam ram chippie, en een IC voor het geluid.Zoals je kan zien heeft ATi met de Radeon AIW een bijzonder stukje hardware op de markt gezet. Op het eerste gezicht lijkt er geen aansluiting aanwezig te zijn voor een normale analoge monitor en daarnaast is er een grote zilverkleurige behuizing aanwezig.
Om maar meteen het mysterie van de D-Sub aansluiting te ontrafelen: ATi levert een verloopstukje om je DVI uitgang om te toveren naar iets waarmee een normale analoge monitor overweg kan. Een mooie oplossing om de kaart te voorzien van ondersteuning voor twee soorten monitoren.
Het hart van de kaart, de Radeon chip, zit verborgen onder een klein heatsinkje met fan welk op de chip is vastgelijmd. Verder kan je aan de bovenkant van de kaart drie geheugenchips vinden die elk goed zijn voor 8 MB. De laatste 8MB is niet aan de bovenkant te vinden, maar aan de onderkant om ruimte te maken voor de TV-tuner. De 4 geheugen modules zijn 6ns exemplaren van Samsung die standaard op 166MHz DDR lopen (333MHz effectief). Aangezien de core synchroon loopt met het geheugen loopt ook deze standaard op 166MHz.
Het All-In-Wonder gedeelte van de kaart wordt verzorgd door ATi Rage Theater chip en de TV-tuner die verstopt zit onder een metalen doosje. Samen zorgen deze twee componenten voor een heel scala aan TV-in/out, video-in/out en geluid in/out aansluitingen.
Meteen links naast de monitoraansluiting zit een geluid en video out aansluiting die je kan gebruiker door er een kabeltje in te pluggen die de uitgang splitst in een analoge audio-out, een digitale audio-out en een TV-out. De audio aansluitingen zijn er om het geluid van de TV-tuner door te lussen naar je geluidskaart, en de TV-out (composiet en S-Video) is er natuurlijk om beeld naar een TV te sturen. Naast deze aansluiting vinden we een coax aansluiting voor een analoog TV signaal zodat je TV kan gluren op je PC.
Verloopstukje naar audio-out en TV-out.En als laatste vinden we een aansluiting waarop we een paarse breakout-box kunnen aansluiten. Dit paarse ‘ding’ geeft je de mogelijkheid om je video apparatuur aan te sluiten op de Radeon AIW zonder achter je PC te kruipen. Aansluitingen die we vinden op de breakout-box zijn een audio input (gescheiden links en rechts) en een video-in (wederom een composiet en S-Video aansluiting). Erg handig als je regelmatig je homevideo’s wilt gaan bewerken op de PC. Om het helemaal compleet te maken worden alle kabels die je nodig hebt meegeleverd.
Het paarse ding, de breakout box :-).
De software
De installatie
De installatie is volgens de theorie niet al te veel werk: de kaart in de pc proppen, drivers en software installeren en je bent klaar. Jammer genoeg was dit in mijn geval ook niks meer dan theorie. De kaart erin pluggen vormde nog geen probleem, maar de drivers wel. Na de installatie, die op het eerste gezicht vlekkeloos verliep, bleef er nog een flinke groep gezellige gele uitroeptekens achter in het apparaatbeheer 
. Deze stonden allemaal voor apparaten die te maken hadden met het All-In-Wonder gedeelte van de kaart, 2D en 3D acceleratie werkte wel prima.
Na het vruchteloos proberen van een paar verschillende driver versies kwam ik op het ‘geniale’ idee om een bezoek te brengen aan ati.com om daar naar een oplossing te zoeken. Het probleem bleek niet onbekend te zijn bij ATi en op de Technical Issues pagina stond een link naar een pagina met een omschrijving van het probleem en de oplossing. Het schijnt dat sommige Windows versies standaard een paar DirectShow component files missen die de Radeon software nodig heeft...
Naast dit probleem bezorgde de kaart Windows ook de slechte eigenschap om een blauw schermpje te voorschijn te toveren zodra de computer werd afgesloten. Op zich niet een groot probleem (één keer enter en je kan verder), maar voor mij een teken dat ATi nog eens goed naar haar drivers moet kijken.
De programma's
Aangezien de Radeon AIW een beetje meer is dan gewoon een videokaart zit er ook een beetje meer software bij dan bij de meeste videokaarten. Op de driver CD vinden we naast de drivers zelf nog een paar stukjes software die je in staat stellen om bijvoorbeeld DVD’s af te spelen of TV te kijken. Op een andere CD stond het videobewerkingsprogramma VideoStudio 4.01 van Ulead.
De programma’s die op de driver CD staan zijn geschikt om DVD’s, video CD’s, audio CD’s en media bestanden af te spelen. Alle programma’s maken gebruik van een vergelijkbare layout en waren naar mijn inziens allemaal prima in orde.
De DVD capaciteiten van de Radeon zijn net iets beter ontwikkeld dan die van de concurrentie. Bijna alle videokaarten hebben hardware motion compensation om de processor te ontlasten tijdens het spelen van DVD’s. ATi gaat echter nog een stapje verder en heeft bij de Radeon ook hardware sub-picture acceleration en inverse Discrete Cosine Transformation (iDCT) toegevoegd. Altijd leuk om te weten dat je minder CPU cycles kwijt bent als je met een Radeon naar een DVD kijkt 
.
Het belangrijkste stukje software is de TV applicatie die je in staat stelt om TV kijken via je PC. Als je het programma voor de eerste keer opstart kom je in een wizard terecht die je helpt om alles goed in te stellen. Als je daarmee klaar bent kan je zonder problemen achter je PC genieten van je favoriete programma.
Een leuke feature is TV-on-Demand. Hiermee kan je simpel tegelijk opnemen en afspoelen zodat je niet persé live TV hoeft te kijken. Als je bijvoorbeeld even moet bellen, of als je voedsel moet ophalen druk je gewoon op pause en eventjes later kan je gewoon verder kijken waar je gebleven was. Ook handig is dat je zo zonder problemen irritante reclames kan omzeilen.
Spannend...Klinkt in theorie leuk, maar wederom was de praktijk bij mij minder. Het eerste punt is dat de beeldkwaliteit drastisch naar beneden gaat als je gaat opnemen. Ook zul je naast TV kijken weinig anders kunnen doen omdat je hardeschijf en processor redelijk zwaar belast worden door deze feature. Ander probleem was bij mij dat het niet helemaal goed werkte, soms kwam het geluid na een tijdje alles behalve synchroon binnen met het beeld. En met een 20GB 7200rpm hardeschijf en een Athlon 800 zou zoiets niet moeten gebeuren.
Een ander minpunt van de TV kaart is dat je gebonden bent aan de software van ATi. Bijna alle losse TV kaarten zijn gebaseerd op een BTxxx chip en voor TV-kaarten met deze chip is allerhande software verschenen waar onder ook programma’s om bijvoorbeeld Canal+ te kijken. Aangezien ATi geen gebruik maakt van deze chip bestaat er (bijna ?) geen software die je kan gebruiken in combinatie met de Radeon All-In-wonder. Een groot minpunt.
Een laatst klein minpuntje van de TV functie is het asociale processorgebruik. Volgens de zeer wetenschappelijke distributed.net client eet de Radeon ongeveer een derde van de beschikbare processorkracht op bij een Athlon 800. Vergeleken met een normale TV-kaart die slechts een paar procent (letterlijk) verbruikt niet erg netjes.
Voor het bewerken van video’s levert ATi het programma VideoStudio 4.01 mee. Een programma wat je kan vinden bij bijna elke video- en TV kaart met video-in mogelijkheden. Echt razend enthousiast kan ik niet zijn over dit programma, maar de basis dingen zoals een paar effectjes of geluid toevoegen werkt wel.
Zoals je waarschijnlijk ook aan de layout van het bovenstaande screenshotje kan zien zijn de video features van de Radeon voornamelijk bedoeld voor de beginner. En met de software valt zeker iets leuks in elkaar te knutselen. En zoals ik al eerder heb gezegd: een breakout-box is erg handig .
Benchmarks
De test hard- en software
Om te kijken hoe de Radeon AIW presteert is er gebruik gemaakt van een tweakers.net testsysteem met een 800MHz Athlon, 128MB SDRAM en een 20GB hardeschijf. Als vergelijkingsmateriaal is een 32MB GeForce2 GTS van Hercules uit de kast getrokken. Als benchmarks programma’s werden Quake III Arena en 3D Mark 2000 gebruikt. De GeForce2 GTS kreeg de beschikking over de 6.47 drivers en de Radeon over de 4.13.7068 drivers. Bij de Radeon werd de optie 32-bits structuren naar 16-bit converteren uitgezet om eerlijke 32-bit benchmarks te verkrijgen. Als je meer wilt weten over de testmethode kan je hier de tweakers.net testverantwoording vinden.
Tweakbaarheid:
Om te kijken hoe hard de kaart maximaal kan werken heb ik Powerstrip gepakt en de geheugensnelheid zolang verhoogd tot er foute pixels te voorschijn kwamen in 3D Mark 2000. Bij mij bleek een snelheid van 200MHz het maximaal haalbare, dit met een open kast in een redelijk warme kamer. Omdat de geheugen en core snelheid aan elkaar gelinkt zijn bij de Radeon All-In-Wonder was de maximale snelheid waar de core op kon werken ook 200MHz.
Benchmarks:
We zien hier wat eigenlijk al bekend is over de Radeon: de 16-bit snelheid is een stuk minder dan de 32-bit snelheid. Op standaard snelheid kan de Radeon de GeForce2 nergens voorbij komen, hoewel het niet veel scheelt op 1024x786x32. Overgeclocked fietst de Radeon de GeForce2 in 1024x786x32 zonder problemen voorbij.
In OpenGL zien we ongeveer een zelfde beeld. De Radeon komt in 16-bit niet in de buurt van de GeForce2. In 32-bit zijn de twee kaarten echter aan elkaar gewaagd en weet de GeForce2 net de standaard geclockte Radeon voor de blijven. De getweakte Radeon weet ditmaal niet in 1024x786x32 de GeForce2 voorbij te gaan, maar wel in 1600x1200x32.
Hoewel de GeForce2 duidelijk de meerderheid van de benchmarks wint zit er voor de gebruiker weinig verschil tussen beide kaarten. De meeste mensen kopen namelijk geen nieuwe videokaart om in lage resoluties en in 16-bit te spelen. Als we deze benchmarks wegstrepen zien we nog steeds de GeForce2 als winnaar uit de bus komen, maar wel met een bijna verwaarloosbare voorsprong.
2D Kwaliteit:
Een meestal ondergeschoven kindje bij reviews is de 2D beeldkwaliteit. Goedkope of slecht ontworpen elektronica kan een desastreus effect hebben op de scherpte van het beeld in hoge resoluties. Zo zijn er bijvoorbeeld een flink aantal GeForce2 MX kaarten die je liever niet ziet boven 1280x1024.
Bij de Radeon is de beeldkwaliteit gelukkig prima in orde. Het beeld ziet er vergeleken met de GeForce2 van Hercules zeker een stukje scherper uit. Zo scherp als bij een Matrox G450 is het nog net niet, maar het komt er zeker dicht bij in de buurt.
Conclusie
De Radeon is een kaart die momenteel een tikje langzamer is als de GeForce2, maar zeker niet slechter. Een betere beeldkwaliteit is erg fijn voor mensen die een goede monitor hebben en in de toekomst zal de Radeon zeker te verkiezen zijn boven een GeForce2 dankzij alle features die de core herbergt. Punt is wel dat op het moment van het verschijnen van spellen die de features van de Radeon optimaal benutten er ook al lang andere, betere kaarten zijn met meer features die een stuk sneller zullen zijn. Maar niet iedereen koopt één à twee keer per jaar een nieuwe videokaart, en voor die mensen kan dit zeker een belangrijk punt zijn.
Over het All-In-Wonder gedeelte van de kaart ben ik echter minder te spreken. Matige software en driverproblemen maakten het werken met de kaart voor mij geen prettige ervaring. Voor de goede orde moet wel vermeld worden dat lang niet iedereen problemen heeft met deze kaart: Daniël, die de kaart ook in handen heeft gehad, heeft nergens last van gehad.
Ook is het zo dat een goede TV-kaart meer kan dan de Radeon AIW, een afstandbediening zal je bijvoorbeeld niet kunnen vinden bij deze kaart. Ook is het vervelend dat je alleen de software van ATi kan gebruiken voor het TV gedeelte.
Een ander probleem wat wordt veroorzaakt door de TV Tuner vast te solderen op de kaart is dat het upgraden van je videokaart meteen betekend dat je ook een nieuwe TV kaart zal moeten aanschaffen. Geen probleem voor iemand die niet al te vaak een nieuwe videokaart koopt, maar anders is het flink zonde van je geld.
Het laatste nadeel van de Radeon AIW is de stevige prijs. Met net iets minder dan 900 gulden is hij zeker niet goedkoop. De gewone Radeon met 32MB DDR geheugen kost net iets meer dan 600 gulden, en voor het prijsverschil van bijna 300 gulden kan je zonder problemen één van de betere TV-kaarten kopen.
In mijn ogen is het kopen van een normale Radeon samen met een goede TV-kaart voor de meeste mensen een betere optie. Een goede TV-kaart biedt gewoon meer features dan de Radeon All-In-Wonder. Als je geen ruimte hebt voor meer losse kaarten en/of je een complete allround oplossing zoekt is de Radeon All-In-Wonder echter helemaal geen slechte keuze.
, Hoezo Fl 1000??
:strip_icc():strip_exif()/u/6511/icoon%2520t.net.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/4528/scsi2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/14612/gemibears.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/484/crop651fd77412597_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1857/crop5a4d06ced6afe_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/557/goomba2_small.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/24831/fsn-rin.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/995/webicon.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/13419/gradientt2.jpeg?f=community){kind=small}