Inleiding
Een van de onderdelen van de computer die het vaakst over het hoofd gezien wordt door de meeste mensen is de koeling, vooral de processorkoeling. Voor een goede werking van ieder elektronisch apparaat is het belangrijk dat de onderdelen onder een bepaalde temperatuur blijven, meestal rond de 90 graden. Bij de steeds snellere processoren van vandaag de dag wordt dat steeds moeilijker: hoe meer handelingen ze uitvoeren, hoe warmer ze worden. Als je wilt overklokken wordt het nog moeilijker: hoe koeler de processor is, hoe sneller hij kan lopen zonder fouten te maken, maar hoe sneller hij loopt, hoe meer hitte hij genereert. Die effecten werken dus tegen elkaar in.
Enkele weken geleden kregen wij een aantal koelers van Spire en Coolermaster opgestuurd en we vonden dat een goede reden om maar eens een vergelijkende warentest te doen tussen een flinke hoeveelheid koelers bestemd voor AMD Socket A processoren, de Duron en de Athlon Thunderbird. Ter vergelijking zijn ook een paar koelers toegevoegd die van oorsprong zijn ontworpen voor Intel FCPGA processoren, maar toch ook goed op Socket A passen.
Testopstelling
Om de koelers te testen hebben we de volgende componenten gebruikt:
- Abit KT7
- AMD Duron 650
- Arctic Silver Thermal Paste
- Fujitsu 27GB HD
- 64 MB PC100 geheugen
- Diamond Stealth 64 Video
De Duron werd ingesteld op 1.85 Volt core-spanning en 850 MHz, waarbij hij ongeveer 50-60 Watt aan warmte af zou moeten geven. Ruim voldoende om een flinke temperatuur te garanderen, zelfs met de beste koelers. Natuurlijk werd iedere keer zowel de koeler als de processor netjes met alcohol schoongemaakt, waarna we een dun laagje Arctic Silver zilver-houdende koelpasta op de processor aanbrachten. De temperatuur van de processor hielden we in de gaten via de in de KT7 ingebouwde temperatuursensor, die onder tegen de processor drukt en via software uitgelezen kan worden. Jammer genoeg hebben AMD processoren niet, zoals PIIIs, een ingebouwde temperatuursensor op de chip zelf. Ook de omgevingstemperatuur hielden we natuurlijk in de gaten, en wel met een losse temperatuurmeter, waarvan de sensor tussen het 3e en 4e pci slot geklemd zat.
Met behulp van BurnK6 brachten we de temperatuur van de CPU op een heel hoog pitje (heter nog dan met RC5 of Prime95 lukt), en met MBM 5 lazen we de temperatuur af van de ingebouwde temperatuursensor van de KT7. Uiteindelijk hebben we na minstens 15 minuten draaien de hoogst bereikte temperatuur uitgelezen. De omgevingstemperatuur is 23 graden, tenzij anders aangegeven.
Kleine koelers
Om de koelers goed per type met elkaar te kunnen vergelijken zijn ze ingedeeld op formaat: de kleinste twee koelers die we beschikbaar hadden zijn de Coolermaster DP5-5G11 (ik heb het niet verzonnen...) en een koelertje dat geen typenummer of merk heeft, maar in verschillende winkels te krijgen is met diverse doosjes. Goed zoeken en rondvragen als je deze wilt hebben dus. Op mijn doosje stond dat het een "Copper-plate thin-fin CPU cooler" was, dus gebruik dat in je speurtocht.
Coolermaster DP5-5G11
Over deze koeler valt erg weinig te zeggen. Het is een stuk bewerkt aluminium met een miniatuur fannetje, van het soort dat je misschien nog wel kent van de Pentium MMX tijd. De installatie van deze koeler was niet erg moeilijk, maar er zijn wel eens betere clips gemaakt.
De prestaties zijn ook niet direct wereldschokkend: Na een kwartier flink hard berekeningetjes draaien wordt de processor een volle 62 graden warm, veel meer dan alle andere koelers in deze test. Het viel me nog mee dat de computer ondanks de zeer matige koeler niet crashte..
Copper-Plate Thin-fin CPU Cooler
Deze koeler heeft een koperen plaatje om de hitte netjes te verdelen aan de onderkant. Koper heeft een hoge warmtegeleidingscoëfficiënt en is hier dus speciaal goed voor: veel Alpha koelers hebben al een tijdje ingezette koperen plaatjes. Helaas is koper relatief duur en betaal je dus extra voor dit voordeel. Op de koperen plaat zitten een hoop dunne aluminium vinnetjes met een grote oppervlakte. Aluminium is weliswaar niet zo goed en vervoeren van hitte, maar wel zeer goed in het afgeven van warmte en is dus het ideale materiaal voor deze dingen. De clip van deze koeler is bijna hetzelfde als die van de andere heatsink op deze pagina en is dus ook gemiddeld moeilijk te installeren.
De prestaties van deze koeler zijn een stuk beter: ondanks dezelfde grootte, maakt de koperen plaat en de relatief grote oppervlakte van de koeler hem toch redelijk koel met 56 graden celsius.
Middenmaat koelers
In de categorie middenmaat koelers zijn er twee mededingers: Een van Spire, de MA324-15 (Mhz up to 1000 MHz For AMD 462), en eentje van, alweer, Coolermaster. Deze keer heet hij de "DP5-6H51".
Spire MA324-15
Deze koelvin is net als de meeste andere gemaakt van aluminium, maar in plaats van zwart geverfd of naturel heeft men gemeend hem een metallic-goudachtig kleurtje te moeten geven. Je ziet wel vaker dat fabrikanten proberen goedkope koelers iets op te leuken door ze een mooi kleurtje te geven. De bevestiging op de Socket gaat bij dit apparaat gelukkig makkelijk, door net een klein extra handvatje te maken aan het bewegende stukje van de clip. De prestaties blijven een pietsje achter: met 53 graden is dit exemplaar niet de slechtste keus, maar ook zeker niet de beste.
Coolermaster DP5-6H51
Deze tweede mededinger van Coolermaster is flink groter dan de andere, en heeft een duidelijk voordeel op de Spire hierboven, met een dikkere fan, en meer vinnetjes met een grotere oppervlakte. Dit is ook terug te vinden in de prestaties; hij is namelijk een graad koeler.
Grote koelers
Deze beide koelers zijn weliswaar niet ontworpen als Socket A koelers, maar passen wel, en stonden enige maanden geleden bekend als de beste koelers van de tijd.
Alpha 6035
Dit is al een wat oudere koeler in deze vorm, van oorsprong gemaakt om PPGA celerons te koelen. Alpha staat erom bekend dat ze hoge kwaliteit spullen afleveren, en deze koeler is daarop dan ook geen uitzondering: hij heeft een mooi doosje, en een duidelijke gebruiksaanwijzing die je vertelt hoe je alle onderdelen in elkaar moet zetten: dat komt neer op alles in de goeie volgorde op elkaar leggen en vier schroefjes aandraaien. Hoewel hij niet bedoeld is voor Socket A processoren past hij wel heel goed; de clip is soepel, maar levert ruim voldoende kracht om deze zware koeler stevig op je processor gedrukt te houden.
Het resultaat van deze koeler viel een tikje tegen: de processor werd 52 graden. Dat is helemaal niet slecht, maar er bestaan betere koelers voor minder geld, al zien die er minder goed uit.
Global Win FKP32
Deze komt van _de_ grote concurrent van Alpha, namelijk Global Win. Deze koeler is duidelijk niet van het soort kwaliteit dat je met Alpha in handen hebt, het is meer een grote versie van een goedkope heatsink. De clip is een groot minpunt: hij drukte de heatsink soms net naast de processor-core naar beneden, waardoor het hele geval enigszins wankel staat. Bovendien is de clip niet erg stevig, na een aantal keren op- en afmonteren ging hij kapot. Ik heb begrepen dat nieuwe versies een verbeterd clip-design hebben.
De prestaties zijn ronduit goed te noemen: de processor werd slechts 51 graden, een graad minder dan met de Alpha. Inmiddels is er een nieuwe versie van deze koelvin uit, de zogenaamde "FOP38". Die heeft een iets verbeterd heatsink ontwerp en een nog heftigere fan die het voor elkaar krijgt nog meer lucht te verplaatsen.
Golden Orb-achtigen
Toen Thermaltake ongeveer een half jaar geleden de Golden orb introduceerde, was dat de eerste keer dat koelers van dit concept bereikbaar werden voor een groot publiek. Voorheen was er weliswaar al de versie van HP, maar die was alleen met veel moeite aan te passen om te werken op een normale processor. Sindsdien zijn er allerlei namaak Golden orbs op de markt gekomen, en ook verschillende versies van Thermaltake. We testten de oorspronkelijke Thermaltake Golden Orb en twee namaakversies, eentje van Spire en eentje zonder merk.
Thermaltake Golden Orb
Als eerste "orb" op de grote markt, heeft deze toch nog steeds wat voordelen tegenover de horde klonen: hij is een tikje steviger gebouwd, en heeft een heel erg handig clip-mechanisme, waarbij je de koeler als het ware vastschroeft op de processor. Dit is naar mijn mening het beste clipmechanisme wat er tot nu toe bestaat. Deze koeler is net als de Alpha en de Global Win van de vorige pagina niet ontworpen om op de Duron of Thunderbird te passen, maar als je voorzichtig bent kan het wel. Als je niet voorzichtig bent kan deze aktie je een processor kosten (of een sleutelhanger opleveren, net hoe je het bekijkt).
Omdat wij als testplank de KT7 van Abit gebruiken, is ons wel iets opgevallen: De KT7 heeft grote condensatoren tot vlak bij de processor socket, en bij de installatie was dat een probleem. Met wat voorzichtig buigen van de condensatoren krijg je ze wel uit de weg, maar echt handig is het toch niet. De andere orb-achtigen hadden overigens hetzelfde probleem.
De resultaten van deze koeler zijn, zeker voor zijn gewicht en prijs, erg goed te noemen: hij krijgt het voor elkaar de Duron op 52 graden te houden.
Spire 5D17B3
Spire is een van de bekendere merken in low-cost koelers, en heeft vanzelfsprekend net als bijna iedereen in dat marktsegment ook een namaak orb. Deze heeft een normale clip die vrij makkelijk bij het installeren is, maar verder lijkt hij uiterlijk veel op de Thermaltake versie. Ook heeft hij precies evenveel last van de condensatoren van de KT7: met een beetje creatief buigen gaat het _net_. Helaas blijven de prestaties nogal achter bij de echte Orb: hoewel de omgevingstemperatuur een graad kouder was dan bij de meeste andere koelers, houdt deze koeler het bij 55 graden, nog 3 graden warmer dan de echte Golden Orb.
merkloze Orb-achtige
De installatie van deze koeler was nog wat moeilijker dan bij de andere twee heatsinks hierboven: Hij past namelijk _echt_ niet. Met geen mogelijkheid. Nouja, dan heb je dus twee opties: Gewoon opgeven, of het ding zover tweaken dat het toch kan. Wij heten niet voor niets tweakers.net, dus je kunt wel raden wat we deden. Goed, hoe krijg je een nietpassende koeler toch aan die processor? Heel simpel: je zorgt dat er geen koeler meer is waar moederbord wil zijn en vice versa. Benodigd gereedschap: een metaalzaag. Goede stukje uit de koeler zagen, en bingo, het past. Dit is niet echt goed voor de garantietermijn van je hitte-zink, dus denk wel goed na voordat je dit soort extreme maatregelen gaat toepassen. Vooral omdat het eigenlijk de moeite niet waard is: bij een omgevingstemperatuur die met 22 graden een graad lager was dan de rest van de testen, krijgt deze orb hem net als de Spire hierboven toch niet koeler dan een tropische 55 graden.
Conclusie
Voor de Duron en de Athlon is inmiddels, net als voor andere processors, een grote hoeveelheid verschillende koelers op de markt. Deze grote hoeveelheid maakt de keuze er niet makkelijker op.
Het meest opvallende wat uit de test naar voren kwam was dat een van de meest populaire types koeler onder tweakers, de namaak Golden Orb, niet goed werkt met een van de meest populaire moederborden, de Abit KT7. Gezien de magere prestaties van de namaak orbs, en het formaat dat niet overeenkomt met de richtlijnen van AMD zijn deze niet aan te raden, zeker als je een KT7 gebruikt. Er is overigens inmiddels een nieuwe koeler van Spire, die nog maar zeer losjes gebaseerd is op de Golden Orb en die volgens de specificaties nog wat beter koelt. Helaas konden wij er geen regelen op tijd voor de test.
Nog even alle getallen op een rijtje:
In de categorie goedkope koelers hebben we een verrassende winnaar weten te vinden. De Coolermaster DP5-6H51 weet dicht in de buurt te komen van koelvinnen die meer dan 100 gulden kosten.
De absolute koningen blijven we toch onder de duurder geprijsde koelers vinden. De (opvolger van) de Global Win FKP32 ligt voor rond de 100 gulden in de winkel, en levert goede prestaties. De al wat oudere Alpha PAL6035 met YSTech ventilator kan hem net niet bijhouden. De ervaringen op de HCC dagen lieten wel duidelijk zien dat er met een krachtiger ventilator (in dat geval een van het type Delta HP) nog wat winst te halen is, waardoor hij de Global Wins weer voorbijspringt.
( Die GW FKP 32 is gemiddeld 2.5 maal zo duur voor maar 2 graden verschil...)
:strip_icc():strip_exif()/u/8499/tokaipic.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1929/Lifeforms60x60.jpg?f=community){kind=small}
):
:strip_exif()/u/834/bianchi_logo2.gif?f=community){kind=logo}
/u/2501/crop5ee7b0a872f96_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/3522/Nuke_it.jpg?f=community){kind=small}
) moeten houden om stabiel te blijven.
:strip_exif()/u/3059/Christmas_cow.gif?f=community){kind=small}