Gigabyte GA-Z68X-UD3H-B3

• Specificaties
• Layout
• Bios
• Intel Smart Response Tech
• Virtu
• Bios
• Prestaties
• Overclockbaarheid
• Ondersteuning
• Compatibliteit
• Prijs
• Conclusie



De Z68X-UD3H-B3 is een van de opvolgers van de P67 borden van Gigabyte. De Z68 chipset voegt eigenlijk de overclockbaarheid van de P67 samen met de integrated graphics van de H67. En voegt daar nog een aantal zaken aan toe, zoals SSD caching en het gebruik van de IGP in combinatie met een dedicated videokaart via Virtu.



De Z68X-UD3H-B3 is een moederbord zonder al te veel extra opties die je in veel gevallen toch niet gebruikt, zonder dat je dingen mist aan het bord. Het eerste dat opvalt is het vrijwel volledig zwarte uiterlijk van het bord. Enkel 2 witte SATApoorten en 2 grijze SATApoorten wijken samen met de grijze heatsinks af van het zwarte uiterlijk, maar maken samen wel een erg mooie kleurencombinatie.



Specificaties

Z68X-UD3H-B3
Chipset	Intel Z68
Socket	1155
Formfactor	ATX
PCIe x16	1x
PCIe x8	1x
PCIe x1	3x
PCI	2x
DDR3	4x
USB	4x USB2.0 backpanel 8x USB2.0 header 2x USB3.0 backpanel 2x USB3.0 header
SATA	2x 6Gbps SATA ICH 3x 3Gbps SATA ICH 1x 3Gbps eSATA ICH 2x 6Gbps SATA Marvell
Video	DVI VGA HDMI Displayport
Firewire	Via VT6308 1x backpanel 1x header
Audio	Realtek ALC889 6x 3.5mm jack optical S/PDIF
Netwerk	1x RTL 8111E 1Gbps

Bios
Het bord is voorzien van een EFI bootloader, zodat er vanaf schijven groter dan 2.2TB geboot kan worden. Gelukkig heeft Gigabyte nog steeds de goede oude biosinterface erop zitten, die een stuk prettiger werkt dan de nieuwe grafische EFIs, die een stuk trager aanvoelen. De bios is verder hetzelfde als eerdere biossen van Gigabyte, dus overzichtelijk en duidelijk waar eigenlijk weinig op aan te merken is.
Ook op dit bordje zitten 2 bioschips van ieder 32Mb, mocht de eerste bios corrupt raken, dan is er altijd nog een 2e om mee verder te werken en de eerste te recoveren.



Layout
De layout van het bord zit best zinnig in elkaar. De 2 PCIe x16/x8 sloten zitten ver genoeg uit elkaar met 2 x1 sloten ertussen en 1 x1poort erboven. Daaronder zitten nog 2 PCI poorten. Op die manier zijn zelfs bij het gebruik van 2 dualslots kaarten nog genoeg poorten bruikbaar.

Een van de dingen die opvalt aan dit bord is de hoeveelheid USBpoorten die achterop zit. Slechts 6, waarbij er bij andere borden vaak een stuk of 10 zitten. In mijn optiek een goed punt, hierdoor zijn er een stuk of 4 headers geplaatst op het bord, waardoor je veel makkelijker genoeg front USBpoorten kunt aansluiten. De hoeveelheid poorten achterop zijn meestal wel genoeg, maar headers schieten al snel tekort, bij moderne kasten waar al snel 4 USBpoorten op zitten, en daarnaast ook nog zaken als cardreaders intern aangesloten moeten worden.
Dat er maar zo weinig USBpoorten achterop zitten is vrij logisch, er zijn namelijk 4 videooutputs achterop de backpanel gezet, een DVI, DSUB, HDMI en Displayport connector geven de mogelijkheid om hier een monitor op aan te sluiten.



Wat heatsinks betreft is het bord vrij kaal. Er zit een platte heatsink op de southbridge van het systeem en een klein heatsinkje op een deel van de VRMs. Deze heatsink is echt gammel, en valt me bijzonder tegen van Gigabyte dat ze dit op hun bord durven zetten. Het ding zit met 2 pushpins vast en wiebelt daardoor wat op en naar. Het ding wordt geleverd met een stuk schuim ertussen zodat hij tijdens het vervoer op z'n plek blijft zitten. Deze heatsink is verder vrij nutteloos. Op de mosfets boven de socket zit immers geen heatsink, en die doen toch echt niets anders dan die er naast zitten.
Ik had liever gezien dat Gigabyte die extra centen uitgegeven had voor 2 schroeven om die heatsink vast te zetten, of beter nog, dat ding gewoon compleet weggelaten had, want dit is het allemaal net niet.



Omdat ik me afvroeg of die heatsink uberhaupt wel nut had heb ik de heatsink eraf gelaten, de CPU belast met de OCCT CPU-test en gemeten hoe warm de driver mosfets werden nadat deze 10 minuten had gedraaid.

Temperatuur
met heatsink	40.5 C
zonder heatsink	49.4 C

De heatsink koelt dus wel degelijk, maar noodzakelijk is hij niet. De temperatuur stabiliseerde onder de 50 graden, en dat zijn temperaturen die de mosfets makkelijk kunnen hebben. Dus hoewel er wel wat temperatuurverschil inzit, is de heatsink nog steeds best overbodig te noemen.

Een ander puntje van de layout dat me opvalt is dat Gigabyte ook met dit bord gefaald heeft de audioheader op een fatsoenlijke plaats neer te zetten. Ik hoop echt dat ze eens wat leren van MSI die het ding al jaar en dag netjes onderaan het bord hebben zitten bij de USBheaders, terwijl Gigabyte ze direct achter de audioconnector plaatst. Een heel vervelende plek om te komen met je kabels in elk geval. Ik heb zelf het geluk dat ik een EATX kast heb en daardoor erg lange kabels voor het frontpanel, maar nog steeds blijft het irritant dat er een kabel over het moederbord moet lopen die in de weg kan zitten van de kaarten die je erin gestoken hebt.

Intel Smart Response Technology (SRT)
Bij de Z68 chipset kan ook SRT gebruikt worden. Deze technology stelt de gebruiker in staat om een kleine SSD te gebruiken als cache voor een reguliere HDD. Op deze manier moet de effectieve snelheid van de HDD een stuk hoger worden. Dit heeft als voordeel dat je niet gelijk een hele grote SSD moet kopen, maar zelfs met een kleine goedkope SSD al heel wat voordeel kan halen.



Om SRT te kunnen gebruiken moet je allereerst de controller instellen in de RAIDmodus en vervolgens de Intel SRT driver installeren.
Om het verschil te zien heb ik eerst een paar benchmarkjes gedraaid op de HDD (een oude 7200.11 Seagatedisk van 500GB) en daarna dezelfde benchmarks nadat SRT was geïnstalleerd en een Adata 128GB N004 SSD als cache was toegevoegd. De cachedisk kan op 2 manieren ingesteld worden, als enhanced of als maximized. Maximized is sneller, maar geeft wel kans op dataverlies als het systeem uitvalt bij het wegschrijven van data. In de enhanced mode is dat niet zo, maar dan liggen de schrijfsnelheden weer wat lager.

Seagate 7200.10 standalone


Seagate 7200.10 + ADATA N004 enhanced cache


Seagate 7200.10 + ADATA N004 maximized cache


De verschillen in Crystal Diskmark zijn aanzienlijk, 400 tot 7000% winst in leessnelheden, alleen zakt de sequentiele schrijfsnelheid een heel eind in in deze benchmark.
Het werken met een SSDcache is erg prettig, je merkt niet alleen in de benchmark dat het systeem sneller is, maar ook gewoon als je gebruik maakt van het systeem. Het is nog niet zo snel als enkel een SSD, daarvoor is die oude 7200.11 toch nog net effe wat aan de trage kant waarschijnlijk, maar de prestatiewinst is aanzienlijk te noemen.

Het toevoegen van een schijf gaat vrij gemakkelijk (zie: http://download.gigabyte....al_smart-response_e.pdf). Er kan tot maximaal 64GB van een SSD gebruikt worden als cache. De overige ruimte kan nog toegewezen worden als schijfruimte die normaal te gebruiken is.

Virtu
Bij dit moederbord wordt ook een Virtu-driver geleverd. Met deze driver kun je de IGP combineren met een dedicated videokaart, waarbij de IGP het simpele werk doet, en zodra er wat meer vereist wordt dan komt de dedicated kaart eraan te pas. De dedicated kaart draait daardoor op een heel laag pitje, waardoor je stroom bespaart. Dat klinkt heel mooi, maar hoe is het om er in de praktijk mee te werken.

Als de Virtudriver is geïnstalleerd dan krijg je de mogelijkheid om applicaties toe te voegen in het controlpanel die gebruik kunnen maken van Virtu. Uiteraard staan hier nooit alle dingen in, dus je zult er zelf de nodige toe moeten voegen zodat ze van de extra GPU gebruik kunnen maken. En dat werkt helaas niet overal.

Als ik Lightsmark 2008 draai dan haal ik zo'n 40fps op de IGP. Als ik deze vervolgens toevoeg aan het controlpanel dan werkt het alsnog niet, waardoor ik flink wat fps mis (met de Radeon haal ik er ruim 1000, dus een flink verschil). Ook Cinebench 11.5 geeft hetzelfde probleem.

Een game als GTA IV staat er wel in, maar toen ik de uitbreiding, Episodes from Liberty City, erop had gezet, ging deze alsnog enkel op de IGP renderen, omdat die er weer niet bijstond. Logisch aan de ene kant, maar behoorlijk irritant.
Nog vervelender is dat de Virtu driver nog wel eens op z'n gat gaat als er een game toegevoegd wordt, waardoor je de driver moet uninstallen en weer moet reinstallen (uiteraard met de bijbehorende reboot).
Al met al niet heel ideaal in mijn ogen.

Virtu zou voornamelijk interessant moeten zijn om het stroomverbruik terug te brengen. Dat heb ik getest door het systeem in idle te meten met enkel de IGP, met de IGP in combinatie met de Radeon 6870 met Vritu aan en vervolgens nog een keer met de IGP uitgeschakeld en enkel de Radeon 6870 en gekeken hoe groot de verschillen waren.

Energieverbruik Virtu
IGP	47 W
Radeon 6870 (Virtu)	71 W
Radeon 6870	73 W

Zoals te zien is het verschil nogal klein als Virtu wel of niet aanstaat als de Radeon erin zit. Ik durf bijna te zeggen dat het niets uitmaakt en die 2W verschil gewoon meetonnauwkeurigheid is.

Concluderend over Virtu kan ik de volgende dingen zeggen:
Drivers zijn niet heel erg stabiel
De prestaties zijn niet beter dan met enkel een dedicated videokaart
Het energieverbruik wordt niet teruggebracht

Iets positiefs heb ik nog niet echt kunnen vinden, het is mij veel teveel gezeik om Virtu te gebruiken en het levert onder de streep enkel ergernis op. Mijn advies, gewoonweg niet gebruiken, op papier klinkt het leuk, maar het stelt niet veel voor.

Prestaties
Uiteraard heb ik een aantal benchmarks gedraaid om te testen. Ik heb gebruik gemaakt van een 2500K en 4GB ram, en een Radeon 6870.

Als eerste SuperPi 1M

SuperPi 1M
Z68	10.724 s
P67	10.421 s

Zoals te verwachten liggen de prestaties vrij dicht bij elkaar.

Daarna heb ik wPrime gedraaid, zowel de 32M als de 1024M run

wPrime 32M
Z68	11.729 s
P67	10.92 s

wPrime 1024M
Z68	349.945 s
P67	350.627 s

Ook hier zijn zoals verwacht niet echt grote verschillen terug te vinden.

Als derde heb ik voor het vergelijk tussen deze 2 bordjes heb ik CineBench11.5 gedraaid, met weinig verrassende uitkomsten overigens.

Cinebench11.5 - openGL
Z68	72.56 fps
P67	72.17 fps

Cinebench11.5 - CPU
Z68	5.38 pts
P67	5.36 pts

Het verschil in prestaties is nauwelijks te vinden in de benchmarks, beide borden liggen heel dicht bij elkaar. Veel meer benchmarks heb ik er dan ook niet tegenaangegooid, omdat we op basis hiervan er wel vanuit kunnen gaan dat de Z68 en P67 gelijkwaardig zijn wat betreft prestaties.

Overklokbaarheid
Ik ben eerder met de 2500K bezig geweest op mijn UD7, en daar haalde ik zonder problemen de 4.4GHz. Om te testen of ik die ook haalde op de Z68, en dit platform dus net zo geschikt is om te OCen als de P67 heb ik niet netjes in stapjes geprobeerd te OCen, maar gelijk een multiplier van 44 ingesteld op een BCLK van 100MHz en getest of dat werkte.



4.4GHz draait prima stabiel en benchmarks als SuperPi draaien er prima mee, net als op de P67. Ik ben niet verder gegaan met het daadwerkelijke tweaken van mn 2500K om hem nog hoger te krijgen, omdat ik nog niet wilde beginnen aan het verhogen van het voltage.

Ondersteuning
De ondersteuning van de fabrikant is voor zover ik die nodig heb gehad prima. De drivers zijn te vinden op de site die ook lekker vlot werkt, alle handleidingen zijn goed te vinden, zoals ik al tijden gewend ben van Gigabyte.
Ik kan hier verder kort over zijn, omdat het verder allemaal prima in orde is.

Compatibiliteit
Ik ben vooralsnog geen rare compatibiliteitsissues tegengekomen, op wat gezeik na van het installeren op een 500GB WD Caviar Black schijf, die wordt simpelweg niet door Windows 7 gezien als schijf om op te installeren. Maar dit ding doet dan ook al moeilijk op de laatste 10 borden waar ik het ding op getest heb, een andere 500GB disk werkte prima. Ik ga er dus vanuit dat de issues helemaal liggen bij de schijf, en niet de controller.
Verder werkte alle hardware die ik ingeprikt hebt zonder problemen. Nu heb ik er eigenlijk alleen maar mainstreamhardware op getest (USB HIDs, Radeon videokaartje, standaard 600W voeding etc). Alleen het geheugen is niet standaard, dat draait op 1.8V ipv 1.5V, maar dat slikt dit bord zonder problemen.

Prijs
Met een prijs die nu net onder de 140 euro ligt vind ik het een prima geprijsd bordje. Het zal niet het goedkoopste Z68 bordje zijn, maar bij goedkopere varianten zul je ongetwijfeld inleveren aan features, prestaties of kwaliteit.

Conclusie
Het bord heeft een paar sterke kanten, de looks zijn prima, de prestaties en het energieverbruik zijn dik in orde en de featureset is voor deze prijs dik in orde.
Een nadeel vind ik wel de gammele heatsink die echt weg had mogen blijven. Ik heb alle tests gedraaid zonder die rare heatsink erop en ik kan iedereen die dit bord koopt ook aanraden het ding er gewoon vanaf te halen, want het zit er echt alleen maar voor de sier.
De meegeleverde Virtu-driver vind ik niet veel soeps, en deze feature kun je net zo goed niet gebruiken, want het levert je toch geen bal op.
Verder is het meer dan een prima bord, ik heb helaas (nog) geen andere Z68-bordjes kunnen testen, maar deze Gigabyte is zeker een aanrader.