ASRock X870 Steel Legend WiFi

Inleiding

Ik was blij afgelopen december weer eens wat van het Tweakers Testpanel te horen en er lag een verzoek om de Asrock Steel Legend Wifi te testen. Nu is mijn desktop inmiddels redelijk verouderd, ik draai mijn desktop nog met een Supermicro X9SRE-3F-moederbord met daarop een Xeon 2650v2. Er is heel wat gebeurd in processorland en omdat het moederbord niet terug hoefde was het een ideale mogelijkheid om de PC te moderniseren.

Het moederbord wordt geleverd in een witte traditionele moederborddoos:




Uit de doos komt het moederbord, WLAN-antennes, bindbandjes voor kabels, een badge om op je behuizing te plakken, twee SATA-kabels, een extra temperatuursensor een snelstarthandleiding en een blaadje met de juridische blala. Tot slot nog een leuk detail: Een toets volgens de Cherry MX-standaard, die je kunt gebruiken om één van de Windows-toetsen op je toetsenbord te vervangen. Als iemand die al sedert 2005 geen Windows meer gebruikt, kan ik dat zeker waarderen!



Ik heb een Ryzen 7700X ("Raphaël") bij het moederbord gekocht en 64GB DDR5 5600 geheugen. Voor de koeling heb ik een waterkoeler gekocht, de Corsair H55 RGB. Ik test het moederbord tijdelijk even zonder videokaart en gebruik de APU van de 7700X, ik zal later een geschikte videokaart kopen. Als SSD gebruik ik een Samsung 970 Pro die ik nog had liggen van 512GB.

Documentatie

Bij het moederbord wordt geen papieren handleiding geleverd, enkel een snelstarthandleiding. De handleiding kun je op de webstek van Asrock downloaden en omdat het elektronisch is, is het makkelijker om de handleiding in meerdere talen aan te bieden. Asrock biedt de handleiding aan in maar liefst 8 talen. Het Nederlands zit daar helaas niet bij, zodat ik er niet echt punten voor kan geven, maar ik heb dit nog nooit bij een moederbord gezien, dus het is wel netjes om er even melding van te maken.

De 75 bladzijden tellende handleiding beschrijft het moederbord, zoals de specificaties, indeling, beschrijft de aansluiting, bevat een blokdiagram en beschrijft uitvoerig hoe alles aangesloten moet worden. De BIOS wordt niet beschreven in de handleiding, want...

... Asrock heeft een aparte handleiding voor de BIOS gemaakt, deze keer in 4 talen. Dit boekje van 87 bladzijden documenteert de BIOS uitgebreid en is zonder twijfel de meest uitvoerige documentatie van een BIOS die ik tot nog toe, in mijn lange computercarrière, gezien heb. Alhoewel veel instellingen in duidelijke taal gedocumenteerd worden, wordt dat niet gedaan bij de meest technsiche instellingen, het blijft hier bij een korte beschrijving en je moet met de materie bekend zijn om te kunnen begrijpen wat de betreffende instelling doet. Er is dus nog ruimte voor nóg betere documentatie, maar de uitgebreidheid die Asrock hier levert verdient al een pluim.

Aansluitingen

Het ATX-paneel van het moederbord zit vol met aansluitingen:



Je vindt er een HDMI-aansluiting, twee aansluitpunten voor WLAN-antennes, een knop om het reserve-BIOS te gebruiken als flashen mislukt, héél veel USB-poorten, een ethernetaansluiting en analoge en digitale audio-aansluitingen. Een line-in ontbreekt, dat vind ik niet zo fraai voor een dergelijk duur moederbord.

Als je een beetje Tweaker bent, dan weet je dat de ene USB-poort de andere niet is, beter gezegd, de USB-standaard is één grote rotzooi en het is nog maar de vraag in hoeverre we van een standaard kunnen spreken. De X870 Steel Legend Wifi springt hier op in door héél veel soorten USB-poorten te bieden. Je hebt twee USB4-poorten met een type C-aansluiting. Daarnaast twee USB 3.2 gen2, 3 USB 3.2 gen1, en nog eens 4 USB 2.0.

Beide USB-C-poorten kunnen in Displayport-mode gebruikt worden en zijn wat USB PD gespecificeerd op 5V/3A. De "Ultra Power" USB-A-aansluitingen kunnen ook extra veel stroom leveren, maar nergens in de specificaties van het moederbord is beschreven hoeveel.

Het blijft niet bij de poorten op het ATX-paneel. Via headers op het moederbord heb je nog eens de beschikking over een USB 3.2 gen2-poort, vier USB3.2 gen1-poorten en nog eens 4 USB 2.0-poorten. USB is beslist het sterke punt van dit moederbord en er gaan niet veel Tweakers zijn die voldoende USB-apparaten hebben om alle USB-poorten van dit moederbord te vullen.

Opbouw

Het plaatsen van de processor is kinderspel, hefboompje gebruiken om de processorvoet te openen, processor erin, en de voet weer sluiten. Het monteren van de waterkoeler heeft wat meer voeten in de aarde, want daarvoor moeten de plastic bevestigingspunten waarop normaal het koelblok bevestigd wordt verwijderd worden. De waterkoeler heeft schroeven die direct door de aanwezige gaten in het moederbord gaan. Dat is met de handleiding van de waterkoeler erbij geen heel ingewikkelde klus.

De X870 Steel Legend Wifi heeft een aparte "ventilatoraansluiting" voor een waterkoeler. Het moederbord detecteert dat hierop iets aangesloten is en raakt niet in paniek dat er geen toerental gemeten wordt op de aansluiting van de processorkoeler. De reden voor deze aparte aansluiting is het bedienen van de pomp: Het moederbord heeft een apart algoritme voor het aan- en uitschakelen van de pomp aan de hand van de gemeten processortemperatuuur en door de speciale pompaansluiting te gebruiken, zet het moederbord de pomp stil als de computer niets te doen heeft.

Ik ben zeer te spreken over deze functie, alhoewel ik begrijp dat inmiddels meer moederborden een dergelijke functie hebben, had ik dit nog niet eerder gezien. Tot nog toe was ik gewend dat een moederbord vaak panikeerde als de ventilator op 0 rpm stond en je het dan het alarm moest uitschakelen. De pomp draaide dan permanent. Dat is met een systeem als dit veel beter geregeld.



Voor het plaatsen va de SSD heeft Asrock een schroefloos systeem bedacht: Met een druk op een knop springt het koelblok omhoog en wordt één van de M.2.sloten bereikbaar. De SSD kon dan zonder problemen geplaatst worden, een schroefje is hierbij niet nodig. Daarna het koelblok terugplaatsen en de installatie was gereed.

PCIe-lanes en uitbreidingsmogelijkheden

De IO-die van de Zen4-processor heeft in totaal 32 communicatielanes, waarvan er voor de Raphaël-desktopprocessoren 28 lanes als PCIe-lanes ingericht zijn. Daarvan zijn er nog eens 4 nodig om de chipset aan te sluiten, 24 lanes blijven over voor PCIe-sloten, M.2-sloten en onboard apparaten. Daarnaast levert de chipset ook nog eens 8 PCIe gen4 lanes en 4 PCIe gen3 lanes.

De hoeveelheid bandbreedte die de Ryzen kan leveren is dankzij gen5 hoger dan ooit tevoren, maar 24 lanes voor uitbreidingen is nog immer niet heel ruim. Een moederbord zal slim met deze lanes om moeten gaan. En het is helaas even nodig om een donderpreek te houden over hoe dit op de X870 Steel Legend is opgelost, namelijk dramatisch slecht.

Van de 24 PCIe-lanes van de processor worden er 16 voor het eerste PCIe-slot gebruikt, 4 voor het M.2-slot en 4 voor een USB4-poort. Nu kan ik mij voorstellen dat iemand 16 lanes voor zijn videokaart wil gebruiken, maar... tegelijkertijd, moderne PCIe-lanes zijn dusdanig snel dat videokaarten niet echt meer 16 lanes nodig hebben. Ik draai nu mijn PCIe gen3-videokaart al op x8, dat gaat uitstekend, dus laat staan met PCIe gen5. De keus om alle 16 lanes naar het eerste PCIe-slot te routeren heeft tot gevolg dat het op de videokaart na onmogelijk is om een kaart te plaatsen die met de snelle lanes van de processor zelf is verbonden.



Er is een tweede PCIe-slot dat fysiek x16 is, maar slechts x4 bedraad. Deze lanes zijn met de chipset verbonden en dus aanmerkelijk trager, omdat ze bandbreedte met veel andere appareten moeten delen. Tot overmaat van ramp worden deze lanes ook nog eens gedeeld met één van de M.2-sloten. Plaats dus een tweede insteekkaart en een M.2-slot is onbruikbaar. Als je het moederbord vanwege de 3 M.2-sloten gekocht hebt, kun je dus een onaangename verassing verwachten.

Voor een luxe moederbord als de X870 Steel Legend is dit mijn inziens volstrekt onacceptabel. Een ontwerp, waarbij twee sloten van elk 8 lanes gebruikt worden, is zeer gebruikelijk. Vaak is er dan een chip aanwezig die alle lanes aan het eerste slot toewijst als er maar één kaart geplaatst wordt. Er bestaan héél veel kaarten, zoals netwerkkaarten en RAID-kaarten die als PCIe x8 geleverd worden. Deze kaarten kunnen niet op zinnige wijze met de X870 Steel Legend gebruikt worden.

Het bizarre is dat Asrock een dergelijke chip gebruikt ("quick switch" in het plaatje) om de lanes tussen M.2 en het tweede slot te delen. Had die chip gebruikt om het x16-slot te kunnen splitsen! Het moederbord was dan zonder hogere kostprijs al veel bruikbaarder geweest, want twee PCIe x8 gen5-sloten direct verbonden met de processor maakt hoge snelheden mogelijk en x8 heeft de mogelijkheid om veel soorten kaarten te plaatsen.

En dan is er de kwestie van het toewijzen van PCIe lanes om USB4 te realiseren... ik begrijp wel dat het aanbieden van USB4 commerciële waarde heeft. Het kost wel PCIe-lanes en ik ben in het geheel niet gelukkig dat daar snelle PCIe-lanes van de processor zelf voor ingezet worden, ik plaats toch echt liever een uitbreidingskaart, dan dat ik een PCIe-apparaat met de USB4-aansluiting verbind. Het gaat hier om een desktopcomputer, een externe videokaart (waarvoor USB4 nuttig is), zal niet zo snel gebruikt worden, in een laptop zou de logica wellicht anders zijn. De realiteit is dat ik nul plannen heb om USB4-apparaten te gebruiken, maar wel uitbreidingssloten tekort kom. Als USB4 dan toch geleverd wordt, dan is het toch echt het meest logisch dat daar PCIe-lanes van de chipset voor gebruikt worden in plaats van de snelle lanes van de processor zelf. Bijvoorbeeld, een M.2-slot delen met USB4, is al heel wat minder problematisch.

BIOS-instellingen

Het BIOS van de Steel Legend 870 Wifi werkt zoals je gewend bent van moderne moederborden. Ook in het BIOS blijkt dat meertaligheid voor Asrock heel belangrijk is, want het BIOS-menu kan in 9 talen getoond worden, met niet alleen de menu's vertaald, maar ook keurig alle helpteksten. Helaas, zonder dat het Nederlands erbij zit wordt het toch lastig om daar meerwaarde aan toe te kennen.



Het BIOS-menu heeft twee modussen: Easy en Advanced. Ik begrijp de noodzaak van Easy volkomen, want in een modern BIOS zitten instellingen waar zelfs een informaticus als ik een boek bij nodig heeft om te weten wat al die instellingen doen. Desondanks is Easy redelijk nutteloos, ik denk niet dat je als eigenaar van het moederbord om de Advanced-modus heen kan. Je zult bijvoorbeeld toch willen inregelen hoe het moederbord de ventilatoren in je kast moet gebruiken en zo zijn er heel veel instellingen die je toch wilt kunnen bedienen, zodat ik me niet kan voorstellen dat iemand het BIOS in de Easy-modus zal gebruiken.



Wie een beetje met BIOS'en overweg kan, zal in de Advanced-modus goed zijn weg kunnen vinden. Alle bekende instellingen zijn er, met redelijk uitgebreide mogelijkheden voor overklokkers, je kunt multipliers, voltages e.d. goed instellen en ook de timings van het geheugen zijn tot in de kleinste details in te stellen.

Waar ik redelijk te spreken over ben zijn de mogelijkheden om de ventilatoren te configureren. Waar ik tot toe gewend ben dat er instellingen zijn voor de snelheid, zodat je kunt kiezen of het systeem stil moet zijn, of agressiever gekoeld kan worden, zijn de mogelijkheden bij de Steel Legend X870 veel ruimer.

Je kunt per ventilatoraansluiting kiezen of de snelheid geregeld moet worden middels pulsbreedtemodulatie of het voltage. Dat betekent dat je naast moderne 4-pins ventilatoren ook 3- en 2-pins ventilatoren kunt gebruiken. Daarnaast kun je per ventilator de temperatuursensor kiezen die de basis is voor de snelheidsregeling van die ventilator.



Tot slot is er de speciale ventilatoraansluiting voor een waterpomp, waarmee het moederbord op intelligente wijze de pomp van een waterkoeler kan bedienen.

Dit is echt wat je wilt als bouwer van een desktop-PC en stelt je in staat kwalitatief betere computers te bouwen dan met moederborden die alleen traditionele bediening hebben.

Er is een legacy BIOS-emulatie aanwezig, zodat je naast een UEFI-boot, ook een ouderwetse BIOS-boot met het moederbord kunt doen.

Linux-installatie

Ik installeer de computer met OpenSuSE 15.6. Ik start de computer op middels een USB-stick, moederbord herkent de stick en geeft het opstartmenu weer, ik kies installatie. De hardware wordt herkend behalve de WLAN-interface. Geen probleem, ik ben toch via bedraad ethernet verbonden. Ik doorloop min of meer een standaardinstallatie en die loopt zonder problemen.



Nadat ik een werkend systeem heb, kijk ik even waarom het WLAN niet werkt. De Steel Legend X870 Wifi heeft een Mediatek MT7925 chipset en na even Googelen blijkt dat de driver daarvoor is toegevoegd in Linux-kernel 6.7. OpenSuSE 15.6 wordt geleverd met kernel 6.4. Ik voeg even een repository van de OpenSuSE Build Service toe en actualiseer de kernel naar 6.12, reboot en WLAN werkt ook.

Verdere drivers zijn niet nodig. Omdat de ingebouwde APU van AMD is, hoeven we ons geen zorgen te maken over videodrivers, alles werkt meteen als een zonnetje, inclusief 3D, al zal voor serieus spelplezier toch een losse videokaart benodigd zijn, maar die gaat nog komen.

Het is op zich vrij gebruikelijk dat nieuwe hardware een nieuwe Linuxkernel nodig heeft, dus dit is geen kritiekpunt: Als de drivers in de officiële Linuxkernel aanwezig zijn, dan ben ik dik tevreden. Waar ik wel kritiek op heb is dat nergens op de webstek van Asrock, nergens in de uitgebreide documentatie van dit moederbord, deze kwestie gedocumenteerd is. Ik verwacht anno 2025 dat iedere fabrikant zijn moederbord met Linux test en instructies over dit soort kwesties op een presenteerblaadje aanlevert. Een simpele korte tekst op de webstek in welke kernel de benodigde drivers aanwezig zijn, is echt niet teveel gevraagd.

Waar ik redelijk raar naar zit te kijken, is dat ik tijdens het opstarten van Linux naar een Asrock-logo zit te kijken:



Dit logo wordt getoond door Plymouth, het component in OpenSuSE dat verantwoordelijk is voor de opstartschermen. Ik heb dit nog niet eerder gezien, mijn ASUS-laptop waar dezelfde distributie op draait, toont in ieder geval geen ASUS-logo. Ik ben nieuwsgierig hoe dit werkt: Leest Plymouth het logo uit het BIOS? Of worden er allerlei logo's met Plymouth meegeleverd.

Prestaties

Eén van de onderwerpen die Tweakers wenst dat ik behandel zijn de prestaties. Ik vind dat een lastige, want ik heb weinig vergelijkingsmateriaal en kan onmogelijk een uitgebreide testprocedure als Tweakers heeft met andere vergelijken. Bovendien zijn de prestatieverschillen tussen moederbord A en B vaak minimaal en ze komen vaak voort uit BIOS-tweaks, die ook weer nadelen kunnen hebben.

Eén van de belangrijkste verschillen tussen moederborden is niet de rekenkracht, maar de opstarttijd van de computer. Het duurt bij de Steel Legend X870 Wifi ongeveer 16 seconden vanaf het indrukken van de aan-knop totdat het Grub-menu verschijnt. Dat is heel redelijk, maar zeker geen record, mijn laptop doet het in ongeveer 4 seconden.

Ik ben toch maar wat rekenkracht gaan meten en het belangrijkste doel was of de gemeten rekenkracht overeenkwam met de verwachting van een Ryzen 7700X-processor. Daartoe heb ik Stream en HPL gedraaid met de kant-en-klare binaries die AMD beschikbaar stelt.

• Stream Triad op 1 kern levert een geheugenbandbreedte op van 53,7GB/s.
• Stream Triad op 8 kernen levert een geheugenbandbreedte op van 55,3GB/s.
• HPL (op alle 8 kernen) levert een rekenkracht op van 558 gigaflops.

De maximale theoretische geheugenbandbreedte van een DDR5-module op 5600MHz is 5600 * 64 bits / 8 bits/byte = 44,8GB/s. We hebben twee geheugenkanalen, dus 89,6GB/s aan theoretische geheugenbrandbreedte. De benchmark weet daarvan dus 55,3/89,6 = 62% van te benutten.

De maximale theoretische rekenkracht van een Ryzen 7700X is 4500 MHz * 8 kernen * 16 flops/klokpuls = 576 gigaflops. De benchmark weet daarvan dus 558/576 = 96,9% van te behalen.

De gemeten waarden komen overeen met de verwachtingen, maar, ik vind het interessant dat het met 1 kern mogelijk is om zowat alle geheugenbandbreedte te benutten, dat ben ik tegenwoordig niet gewend. We concluderen dat op het gebied van prestaties alles in orde is met deze computer.

Tot slot nog even een test van het WLAN-netwerk. Een bestand van mijn desktopcomputer (bedraad verbonden) naar de X870 Steel Legend via WLAN kopiëren ging met een snelheid van 8,8MB/s via de 5 GHz-band en met een snelheid van 7,0MB/s via de 2,4GHz band. Mijn WLAN-router is een Fritzbox 7590 die in mijn meterkast is gemonteerd. De afstand tot de meterkast bedroeg 8 meter.

Conclusie

De X870 Steel Legend is een luxe moederbord voor het AM5-platform. Het moederbord heeft een hoge esthetische waarde en straalt kwaliteit uit. Alles is passief gekoeld, dus je kunt er een stil systeem mee bouwen. Het heeft veel onboard periferie. Het BIOS is doordacht, de Linuxcompatibiliteit is zoals het moet.

De achilleshiel van het moederbord zijn de PCIe-sloten. Dit is niet zo maar een detail, de mogelijkheid insteekkaarten te gebruiken is dé reden om een traditionele desktopcomputer te willen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld een laptop of een mini-itx. Nadat een videokaart is geplaatst blijft alleen een x4-slot over dat ook nog eens via de chipset is verbonden en dus traag is. Dat is voor een moederbord van rond de €280 een vrij onoverkomelijk euvel. In een desktop moet je gewoon een serieuze netwerkkaart of SAS-kaart kunnen plaatsen. Een moederbord moet mijn inziens naast een eerste slot voor de videokaart, minimaal een extra x8-slot hebben. Een chip om dynamisch lanes van het slot van de videokaart naar een tweede slot te kunnen wisselen zou welkom zijn, maar als dat te duur is zou zelfs een moederbord met vaste bedrading (videokaart altijd op x8) veel bruikbaarder zijn dan de X870 Steel Legend, om de simpele reden dat een moderne videokaart op x8 prima presteert.

De belangrijkste doelgroep voor de X870 Steel Legend lijken mij dan ook spelfanaten die een dikke videokaart willen plaatsen en één of meer M.2 SSD's. Voor hen kan de X870 een goed moederbord zijn, mits ze niet teveel periferie willen plaatsen.

Dat komen we bij de beoordeling uit. De grote vraag is hier hoe we het euvel van de PCIe-sloten in de waardering mee moeten nemen. Er is voldoende grond om het moederbord vanwege deze kwestie een laag cijfer te geven. Dat doet evenwel ook geen recht aan het moederbord, als we een beetje kijken naar de doelgroep van spelfanaten die een dikke videokaart willen gebruiken, dan is mijn conclusie dat de X870 Steel Legend Wifi voor hen een goed moederbord kan zijn.

Ik kies er daarom voor om het moederbord binnen de doelgroep te waarderen. Ik denk dat nog steeds puntenaftrek nodig is binnen de doelgroep, want ook die kan behoefte hebben aan uitbreidingskaarten, maar ik denk dat binnen de doelgroep 4 van de 5 sterren redelijk is, want andersijds hebben we het hier over een voortreffelijk moederbord.

Daarom: Kijk of je binnen de doelgroep van het moederbord past, kijk of je kunt leven met een miezerig x4-slot dat overblijft nadat je je videokaart hebt geplaatst. Is het antwoord ja, dan is de X870 Steel Legend een moederbord voor jou.