ASUS TUF Gaming B650-PLUS WIFI

Disclaimer: Ik heb gekozen voor Deels gesponsord omdat deze review in aanmerking komt voor een 20 euro cashback (of 30 euro voucher) via de ASUS 'Rate Your Gear' actie. Echter ik zal in de review het moederbord wel beoordelen op basis van de prijs zonder aftrek van deze cashback; ofwel €189,- op het moment van schrijven.

Rede tot aanschaf

Tijdens de zoektocht naar een nieuw (ATX) moederbord om een nieuwe AM5 basis samen te stellen de keuze gemaakt voor dit moederbord op basis van de volgende eisen:

- Maximaal 200-220 euro
- 3 'Full speed' (minimaal Gen 4 x4) M.2 sloten
- Ingebouwde WiFi/Bluetooth OF de mogelijkheid uit te breiden met een 2230 slot i.c.m. een aanwezige uitsparing in het IO-shield.
- VRM welke capabel genoeg is om in de toekomst ook geschikt te zijn voor een eventueel zwaardere processor zonder veel te heet te worden.
- Interne USB Type-C aansluiting

Hierbij kwam dit ASUS bord direct als interessante kanshebber naar boven met deze filters ingeschakeld in de pricewatch. Uiteindelijk definitief voor dit bord gekozen omdat alle M.2 sloten bovendien ook netjes van heatsinks voorzien zijn. Aan het einde van de review zal ik nog wat vergelijkingen plaatsen met alternatieven in hetzelfde prijssegment, maar verder focus ik me vooral op dit bord zelf.

In de doos

In de doos zitten - buiten het moederbord zelf - de volgende dingen:
- Volledige handleiding op papier
- Stickervel in TUF Gaming thema.
- 2 SATA kabels (eentje aan beide kanten 90 gehoekt, eentje aan één zijde gehoekt en één kant recht).
- WiFi antenne+standaardje



Wat mij betreft een basic maar prima featureset, vooral de papieren handleiding is erg fijn dat ASUS deze er nog bij levert. Ik snap het milieuargument om het niet meer te doen zeker maar juist tijdens het bouwen van een computer heb je niet altijd een andere werkende computer erbij om deze in te zien en een telefoonscherm is wat klein. Zeker voor de pinout van de frontpanelaansluitingen is het handig dit gewoon op papier bij de hand te hebben tijdens het bouwen

Het moederbord zelf

Het moederbord heeft naar mijn mening een strakke vormgeving met enkele subtiele kleuraccenten, wel heeft het geen enkele vorm van ingebouwde RGB verlichting. Dat is voor mij totaal geen probleem overigens. Het IO-shield is zoals je in deze prijsklasse mag verwachten geïntegreerd op het bord zelf, handig want dan kan het nooit kwijtraken of vergeten ingebouwd te worden waarna alles er weer uit moet (don't ask me how I know )

VRM & Inbouwen

Er is de laatste jaren veel te doen geweest om te zwak bemeten VRMs op moederborden en het te heet worden daarvan. Daarom wou ik een bord hebben wat hier geen last van heeft, al snel blijkt dan uit de proffesionele reviews dat vrijwel alle (op de ASUS Prime serie na..) B650 borden prima bemeten zijn om zelfs een 7950X prima te kunnen voeden, en het toevoegen van nog meer Powerstages meer een marketingstunt is wat de prijzen opdrijft dan wat nuttigs toevoegt. M.a.w. we zijn van te krap bemeten borden gegaan richting een soort van 'Wie kan de hoogste hoeveelheid Ampère leveren' situatie.

De ASUS Tuf heeft een VRM welke bij vollast van een 7950X niet warmer wordt dan 60-65c volgens zowel Tweakers als Hardwareunboxed. Oftewel meer dan adequaat voor elke denkbare CPU nu en eventueel in de toekomst.

Wat me tijdens het bouwen wel opviel is dat vooral de bovenste VRM heatsink behoorlijk hoog is en daardoor mogelijk in de weg kan zitten bij sommige grotere towerkoelers. Ik heb er zelf een Thermalright Phantom Spirit 120 opzitten en dat past allemaal maar nét. Ook wordt de CPU_Opt Fan header zodanig geblokkeerd bij gebruik van een grote heatsink dat iets erop aansluiten lastig (maar nog wel mogelijk met wat priegelen) is.



Het moederbord heeft heeft voor de voeding van de processor 2 aansluitingen zoals we tegenwoordig vaker zien, één EPS 8pin, en één 4pin. Gezien ik het zelf combineer met een R7 7700 - welke zelfs met PBO nooit meer zal verbruiken dan ~140W - heb ik gekozen alleen de 8pin aan te sluiten. Deze is namelijk al gespecifieerd om ruim 250W te kunnen leveren, wat de extra 4pin een beetje onnodig maakt. Mocht je dus een wat oudere voeding hebben welke maar één EPS kabel heeft en dit bord overwegen dan zal het dus ook gewoon werken

Ook het aansluitingen van de EPS kabel(s) en het in de kast zetten van de 2 schroeven dichtbij de VRM heatsink (linksboven en middenboven) kan een beetje priegelwerk zijn als je wat grotere handen hebt zoals ikzelf. Je hebt namelijk niet veel ruimte rondom de VRM heatsinks om dit te doen, zeker niet i.c.m. een forse luchtkoeler. Maar uiteindelijk is het allemaal wel goed te doen.

M.2 Sloten

Qua M.2 sloten biedt ASUS met dit bord de beste configuratie welke realistisch gezien mogelijk is met de beperkingen van de B650 chipset in het achterhoofd, namelijk:
- Bovenste slot: PCIe Gen 5x4 direct verbonden met de CPU.
- Onderste slot links: PCIe Gen 4x4 direct verbonden met de CPU.
- Onderste slot rechts: PCIe Gen 4x4 verbonden met de B650 chipset, wanneer ingebruik wordt het tweede 'PCIe x16 slot' uitgeschakeld (wat aangesloten is als een Gen 4x4 slot via de chipset)

Daarnaast zijn alle 3 de sloten voorzien van een heatsink en zorgt de plaatsing onderaan het moederbord van het 2e en 3e slot ervoor dat deze eenvoudig te vervangen/uit te breiden zijn zonder het eruit hoeven te halen van de videokaart.

Tot slot zijn alle M.2 sloten voorzien van een soort notch systeem waarbij je de SSD kunt vastzetten zonder te hoeven schroeven. Iets wat ik wel kan waarderen gezien de kleine M.2 schroefjes altijd een geklooi is in een kast is als je wat grotere handen hebt.



Het beschikken over Gen 5 of het primaire slot vind ik gezien de prijzen van Gen 5 SSD's nog niet heel nuttig, maar het is zeker een 'nice to have' feature met oog op de toekomst als de prijzen hiervan gaan zakken.

PCIe uitbreidingssloten

<pic>
ASUS heeft gekozen voor het plaatsen van 4 verschillende PCIe sloten:
Primaire slot: PCIe Gen 4 x16 direct van de CPU.
Het eerste PCIe Gen 4 x1 slot vanaf de chipset bijna direct onder het primaire slot.
Het tweede PCIe Gen 4 x4 slot vanaf de chipset 3 sloten onder het primaire slot. Het slot is uitgevoerd als een x16 slot maar alleen de eerste 4 lanes zijn aangesloten, daarnaast wordt dit slot uitgeschakeld wanneer alle M.2 sloten bezet zijn door beperkingen van de Chipset.
Het tweede PCI gen 4 x1 slot, helemaal onderaan het moederbord.

In tegenstelling tot de M.2 sloten maakt ASUS mijn inziens hier toch wat minder logische keuzes.

Het primaire slot is natuurlijk weinig op aan te merken, ja PCIe Gen 5 was fijner geweest maar is in dit prijssegment helaas geen realistisch verwachting. Het goedkoopste bord wat dit wel heeft kost minimaal 50 euro meer (maar die laat op andere vlakken weer steken vallen), en binnen de line-up van ASUS zelfs 70 euro. Gezien nog geen enkele kaart met Gen5 overweg en zelfs een RTX4090 slechts ~2% inlevert bij gebruik van PCIe Gen 3 vind ik het missen van Gen 5 geen groot gemis wat betreft 'future-proofing' voor zover dat in de PC wereld bestaat.

Mijn kritiekpunten zit dan ook voornamelijk in de bovenste 2 andere sloten:
- Het bovenste Gen 4 x1 slot kan ik kort over zijn en is compleet nutteloos vrijwel direct onder het Primaire slot voor je videokaart. Ook voor een niet gaming-PC kan ik me geen enkel gebruikersdoel voorstellen waarbij je 4 PCIe sloten nodig hebt én geen losse videokaart plaatst. Zonde van het beperkt aantal IO mogelijkheden van de B650 chipset welke beter elders besteed hadden kunnen worden.
- Het tweede 'x16' slot deelt zijn bandbreedte met één van de M.2 sloten, dit is simpelweg vanwege de beperkingen welke de B650 chipset oplegt en reken ik het bord dan ook niet aan. Als je dit allemaal tegelijk wilt kunnen gebruiken dan moet je simpelweg voor een X670 bord gaan met bijbehorend hoger prijskaartje. De positie daarentegen is wel wat onhandig, hij zit nog steeds erg dicht op de videokaart en met de dikkere kaarten van tegenwoordig is ook dit slot praktisch onbruikbaar tenzij je hier speciaal op let bij de aanschaf van je kaart. Met mijn 'kleine' RTX3060Ti (foto) zou het nog net passen maar ideaal is het qua blokkering van de ventilatoren dan allesbehalve. Dit slot één positie lager plaatsen had het een stuk bruikbaarder gemaakt.



- Het derde en laatste Gen 4 x1 slot zit helemaal onderaan en is goed bruikbaar voor het plaatsen van verschillende uitbreidingskaarten. Bij veel andere merken zie je wel eens dat het onderste slot slechts Gen 3 is om de signalisatie wat makkelijker te maken gezien de grote afstand. Mochten er in de toekomst goed verkrijgbare Gen 4 x1 netwerkkaarten komen (i.p.v. de huidige Gen 3 x2 of x4) voor 10Gbit ethernet is dat een voordeel, gezien Gen 3 x1 daar net niet genoeg bandbreedte voor heeft.

Aansluitmogelijkheden

Qua overige IO beschikt het bord over het volgende:
Rear IO


4x USB 2.0 Type-A
2x USB Type-A 10 Gbit
1x USB Type-C 10 Gbit
1x USB Type-C 20 Gbit
2.5Gbit Ethernet
Aansluitingen WiFi 6 Antenne
HDMI & Displayport
5 Audiojacks

Front IO
2 USB 2.0 header (2 poorten per stuk)
1 USB 3 Type A (5 Gbit) header (2 poorten)
1 USB 3 Type C (5 Gbit) header (1 poort)

Opslag: 4x SATA600

De keuzes welke ASUS hier maakt zijn een beetje een mixed bag, aan de ene kant is het zowat het enige bord van zijn prijsklasse waarbij je in totaal 3 USB-C poorten krijgt (2 achter, één voor), maar anderzijds is het aantal 'sneller dan USB 2.0' USB-A poorten wel héél karig.

Nu snap ik dat er zeker met de B650 chipset als basis sowieso keuzes gemaakt moeten worden en veel aansluitingen van allebei simpelweg niet realistisch is, maar als ik dan terugdenk aan dat compleet onbruikbare PCIe Gen 4x1 slot dan had ASUS die lane ook kunnen gebruiken om bijv. een viertal USB Type-A 5Gbit poorten toe te voegen aan de Rear IO. Of als alternatief twee extra 5Gbit poorten achterop én 2 interne 5Gbit headers i.p.v. slechts 1. Voor mij is het aantal USB-A poorten opzich voldoende, maar het houdt allemaal niet over.

Ook met de USB-C poorten maakt ASUS qua snelheidsverdeling de keuze om de langzaamste poort aan de FrontIO beschikbaar te stellen. Hier had ik graag gezien dat deze minimaal 10Gbit was geweest, zelfs als daarmee één Type-C poort aan de achterkant terug zou moeten vallen op 5Gbit. De frontaansluiting gebruik je immers het meeste voor snelle apparaten en achterop heb je ook dan alsnog je extra snelle 20Gbit poort.

Verder zijn de keuzes vrij gebruikelijk en zoals te verwachten voor een B650 bord in dit segment, 2.5Gbit ethernet is de standaard en 4 SATA poorten is acceptabel genoeg in een tijd waarin we deels zijn overstapt op M.2. De 5 audiojacks zijn wel fijn als je nog een analoge surroundset i.c.m. een microfoon hebt, dan heb je net wat meer flexibiliteit t.o.v. de 3 welke je ook wel eens ziet. Wel mist er een optische uitgang. Mocht je de onboard graphics willen gebruiken dan heb je zowel HDMI als Displayport beschikbaar, de enige juiste keuze op een moederbord in 2024.


De WiFi module van dit bord werkt volgens de WiFi 6 standaard en niet WiFi 6E zoals bij vrijwel alle andere AM5 borden van andere merken. Nu gebruik ik zelf gewoon een kabel en heb ik voor een WiFi bord gekozen vanwege Bluetooth maar dit kan dus een klein nadeel zijn als je wel WiFi wilt gebruiken voor je internetverbinding. Aan de andere kant, ik heb zelf nog een thuisnwerk op basis van WiFi 5 (802.11AC), en ook daarop haal ik in een speedtest 495Mbit i.c.m. dit moederbord, oftewel de maximale snelheid van mijn 500/50 abonnement. Met het gebruik van een WiFi 6 netwerk én een hoger abonnement zal het bord ongetwijfeld nog wat rapper kunnen op WiFi, m.a.w. ook met WiFi 6 haal je al snelheden welke voor 99% van de gebruikers snel zat zijn.

Qua WiFi/BT antenne levert ASUS een losstaande mee welke je d.m.v. een kabeltje met de twee aansluitingen achterop verbindt, welke je daarna in een soort houdertje zet. T.o.v. 'klassieke' antennes welke je direct op de aansluitingen geschroefd worden heeft dit als voordeel dat de antennes niet heel onhandig voor je USB of andere aansluitingen zitten. Het nadeel is echter dat je het losse ding ergens kwijt moet kunnen of op je PC zetten, het helpt daarmee niet dat het houdertje erg smal is waardoor het ding helaas vrij snel om kan vallen. In mijn geval heb ik gelukkig wat ruimte aan de zijkant van de PC kast waar hij kan staan op een plek waar je niet per ongeluk met je armen komt. Neemt niet weg dat een iets breder houder een verbeterpuntje is voor ASUS.

UEFI & Software

Onderstaande is geschreven uitgaande van de op het moment van schrijven meeste recente UEFI; versie 2413
Uiteraard is er meer aan een moederbord dan alleen de aansluitmogelijkheden en het inbouwen ervan. En alhoewel ik op dit vlak geen grote of onoplosbare problemen ben tegengekomen zijn er toch wel een aantal op/aanmerkingen welke ASUS mijn inziens zou kunnen of zelfs moeten verbeteren.

De standaard instellingen van de UEFI zijn opzich prima voor de meeste gebruikers, en de opstarttijd tot het Inlogscherm van Windows 11 is ongeveer 8-10 seconde*

Kies je er echter voor om EXPO aan te zetten en daarmee je DDR5 geheugen op een hogere snelheid dan 5200MT/s te laten draaien dan lopen deze tijden in mijn geval op tot ~23-26 seconde*. Dit is erg lang, ik durf zelfs te zeggen langer dan ik de afgelopen 10 jaar heb gezien sinds dat we Windows niet meer op ouderwetse HDD's installeren. Aan de andere kant lees ik dit in andere reviews bij AM5 borden van alle merken wel een beetje en lijkt het dus meer op een specifiek AM5 'ding' i.c.m. >5200MT/s geheugen dan specifiek een ASUS ding.

* Bij benadering omdat vanaf het moment dat het beeldscherm signaal krijgt na de POST de computer Windows 11 eerder heeft opgestart dan mijn monitor qua tijd nodig heeft om beeld te geven.

Deze ervaringen heb ik combinatie met een 2x16GB setje: Lexar Ares RGB LD5EU016G-R6400GDLA.
Wel heb ik na het aanzetten van EXPO (en het niet meer willen posten ) de snelheid met de hand teruggezet van 6400MT/s naar 6000MT/s. Hierbij heb ik ook de geheugenspanning verlaagd van 1.4 naar 1.35V, gezien 1.4V op deze lagere snelheid niet nodig is kijkende naar 6000MT/s modules van hetzelfde merk. Aan de timings heb ik verder niks handmatig aan aangepast en is dus overgenomen van EXPO of door het moederbord zelf bepaald.

Tot slot heb ik de VSoc spanning verlaagt van de door ASUS automatisch bepaalde waarde na het aanzetten van EXPO: Van 1.285V naar 1.19V. VSoc is de beruchte spanning welke vorig jaar het nieuws heeft gehaald m.b.t. het laten doorbranden van Zen4 processoren waar alle moederborden tegenwoordig BIOSfixes voor gehad hebben welke het beperken op de door AMD maximaal veilig geachte spanning van 1.3V. Deze handmatige verlaging is vermoedelijk dan ook nergens voor nodig maar mijn onderbuik gevoel vond 1.285V iets te dicht op de door AMD aangegeven max zitten voor langdurig gebruik zegmaar

Het niet direct werken van 6400MT/s komt overigens dat de geheugencontroller van mijn R7 7700 deze snelheid simpelweg niet aan kan en niet zozeer door het moederbord. Achteraf gezien had ik me wat beter moeten oriënteren bij de geheugenkeuze en 'gewoon' voor een setje van 6000MT/s moeten gaan. Dat is ook de algmene tendens welke ik elders vind, 6000 werkt met 99% van de chips, 6200 is 50/50 en voor 6400 moet je echt geluk met je memorycontroller hebben.

Hogere snelheden zoals 6400 zouden wel haalbaar moeten zijn wanneer je je systeem op UCLK=MCLK/2 draait i.p.v. MCLK=UCLK zoals in de afbeelding van ZenTimings te zien is. Echter het prestatieverlies van het verlagen van de UCLK is hoger dan sneller geheugen je oplevert tenzij je qua snelheid echt voorbij de 7000 gaat en veel handmatig tweaked, dus 6000 blijft de beste keuze voor 99.9% van de mensen. Dit heb ik daarom dus ook niet zelf geprobeerd, ook 6200MT/s of en/of het verlagen van de Timings heb ik niet geprobeerd. Het draait allemaal stabiel en is super snel; ik vind het voor nu wel best zo



Wel zijn er twee andere dingen aan de UEFI die ik wat minder prettig vond.
Allereerst is de standaard instelling in de UEFI dat alle USB poorten 'onder spanning' blijven staan zodra je je computer uitzet, tenzij je de voedingsschakelaar uit zet natuurlijk. Daarnaast is dit in de standaardlayout van de UEFI ook niet uit te zetten wat betekend dat je naar Advanced moet, iets wat voor sommige mensen wat overweldigend zou kunnen zijn. Dit terwijl juist deze instelling ook voor minder gevorderde gebruikers noodzakelijk kan zijn als je bijv. randapparatuur met RGB gebruikt. Dit zou m.i. op zijn minst een simpele toggle in de standaardlayout moeten zijjn.

Daarnaast zijn de mogelijkheden tot het in de UEFI inregelen van je ventilatoren erg beperkt. Iets als fan hysteresis wordt bijvoorbeeld niet ondersteund of benoemd. Dit houdt in dat je ventilatoren pas langzamer gaan draaien als de tempratuur gedurende een instelbaar aantal seconde onder de grens van de fancurve zit, hiermee voorkom je het (naar mijn mening) irritante afremmen van de fans tijdens bijv. een laadscherm om daarna direct weer sneller te gaan draaien. Ook het afstellen van sommige fans op basis van de tempratuur van je videokaart is niet mogelijk. Terwijl in een hedendaags gamesysteem je videokaart vaak 3x zoveel verbruikt dan je CPU en daarmee veel relevanter is voor de luchtaanvoer van je intakefans.



Wil je je fans goed inregelen dan zul je dus met software vanuit het besturingssysteem zelf aan de slag moeten: Een absolute aanrader voor Windows hiervoor is het gratis tooltje FanControl: https://github.com/Rem0o/FanControl.Releases
Maar naar mijn mening zou dit nodig hoeven zijn en had ik graag gezien dat ASUS iets meer werk van hun eigen UEFI mogelijkheid had gemaakt. Lijkt me ook echt iets wat je één keer ontwikkeld en dan naar al je moederborden kunt copy/pasten als bedrijf

Tot slot wil ik nog iets zeggen over de supportpagina op de website van ASUS zodra je in Windows zit en Drivers gaat installeren: https://www.asus.com/moth...TUF-GAMING-B650-PLUS-WIFI

Als je ervoor kiest geen ArmoryCrate te gebruiken zoals ikzelf (wegens slechte ervaring met dit soort 'suites' van zo'n beetje alle moederbordfabrikanten ) dan kun je de Drivers allemaal los downloaden. Opzich is daar helemaal niks mee alleen de manier waarop is toch wel erg ongebruikersvriendelijk gemaakt. In plaats van dat je gewoon een enkel zogenoemd 'Self extracting archive' bestand krijgt welke je kunt dubbelklikken en uitvoeren moet je deze eerst handmatig uitpakken en dan opzoek naar een bestand genaamd Setup.exe of AsusSetup.exe. Als je de standaard instelling van Windows gebruikt m.b.t. uitgeschakelde bestandsextensies dan wordt het nog lastiger. Voor 'ons tweakers' is dit allemaal wel te doen maar voor iemand wie van de generatie is niet meer met oude Windowsversies gewerkt te hebben en zijn/haar eerste PC bouwt is dit bijzonder onhandig en alsof je in een tijdmachine stapt naar het jaar 2004.


Specifiek de WiFi en Bluetooth drivers hebben nog even wat extra aandacht nodig gezien ASUS blijkbaar de keuze heeft gemaakt meerdere leveranciers te gebruiken voor de WiFi/BT chip: MediaTek en Realtek. Download je de verkeerde dan weigert deze te installeren en werkt je WiFi niet. Wat het op de support pagina nog wat verwarrender maakt is dat je standaard alleen de Driver voor de MediaTek chip te zien krijgt.


Je moet echt op 'Show All' klikken om de downloadlink voor de Realtek drivers te zien. Ik ging hier ook eerst de fout in met het proberen te installeran van de MediaTek driver, niet doorhebbende dat er op mijn bord toch echt een Realtek chip zit voor de draadloze communicatie



Het is vanuit Windows ook vrijwel niet te achterhalen welke chip je nu precies op je bord hebt zitten voor je de driver installeert, wat het alleen maar verwarrender maakt. Het is daarmee effectief trail & error, onacceptabel wat mij betreft.

Nu zal de logica van ASUS vast en zeker zijn dat ArmoryCrate dit allemaal voor je regelt maar ik ben van mening dat ook als je de drivers liever los installeert het toch wel iets makkelijker kan dan dit. Al was het maar een papiertje in de doos met de tekst 'Let op: Dit moederbord gebruikt een draadloze chip van merk X, let hier op met de driverinstallatie!'.

Alternatieven

Om af te sluiten wil ik nog wat alternatieven geven in hetzelfde prijssegment zo rond de ~189,- wat ik voor de ASUS TUF Gaming betaald heb. Ik ga alleen in op borden welke voldoen aan mijn eisenlijstje bovenaande pagina anders wordt de lijst veel te lang gezien dit prijssegment druk bezit is qua keuze

ASRock B650 LiveMixer Vanaf ~160 euro
Dezelfde logische en fijne layout M.2 als dit bord en ook allemaal met heatsinks en één slot op Gen 5 snelheid. Bovendien iets goedkoper en een stuk meer snelle USB Type-A poorten.

Het nadeel is dat je de Wifi/Bt kaart er nog bij moeten kopen voor ~30 euro, en daarmee is de prijs ongeveer gelijk aan dit bord. Voor mij is echter het grootste nadeel en rede waarom ik deze niet gekozen heb slechts 2 SATA poorten.

Gigabyte B650 GAMING X AX V2 Vanaf ~189 euro
Op papier heel erg gelijk aan dit bord qua specs tegen een vergelijkbare prijs. De extra PCIe x1 sloten zijn op dit bord wel allemaal Gen 3 x1.

ASUS TUF GAMING B650-E WIFI Vanaf ~189 euro
Een bord van ASUS wat qua prijs en naam bijna identiek is aan deze, en ik vermoed als soort van opvolger bedoelt voor deze . Laat je niet misleiden door de naam B650-E, ook dit is namelijk 'gewoon' een B650 bord en dus geen Gen 5 ondersteuning op het primaire x16 slot.

De 'nieuwe' heeft echter géén heatsink op 2 vd 3 M.2 sloten en de SATA connectors op een plaats welke cablemanagment lastig maakt. Wel heb je iets meer USB-A 5Gbit poorten, alleen wel ten koste van Type-C en lever je audiojacks in.

MSI MAG B650 TOMAHAWK WIFI 210 euro.
T.o.v. dit bord een stuk meer USB Type-A poorten betere audiochip, Optical out en 6 SATA poorten.

Wel lever je in de heatsink op één M.2 slot in en is er geen enkele support voor een Gen5 SSD. Bovendien werkt het x1 slot slechts op Gen 3 snelheid en is hij 20 euro duurder.

ASUS ROG Strix B650-A GAMING WIFI 220 euro
Basically een iets luxere variant van dit bord, je krijgt één snelle USB Type-A poort extra, WiFi 6E i.p.v. 6 en een betere audiochip. Persoonlijk vond ik dit geen 25 euro waard.

Conclusie

Al met al is het hardwarematig een bord wat prima in orde is en voor de prijs een uitstekende featureset aflevert. Toegegeven, voor 189 euro kocht je 5 jaar geleden nog zowat een bord met een high-end chipset i.p.v. een middenklasse maar dat is nu eenmaal de markt helaas.

Het bord doet geen grote dingen fout of mist - voor mij- belangrijke aansluitingsmogelijkheden, hij excelleert binnen zijn prijsegment vooral in het hebben van 3 M.2 sloten waarvan ééntje op Gen 5 x4 snelheid en de rest op Gen 4x4. Ook hebben ze allemaal heatsinks en gebruiken een makkelijk latch systeem waarmee je ze vast zet.

Het enige hardwarmatige puntje wat ik echt aan te merken heb is het dat het aantal snelle USB Type-A poorten wel wat weinig is met slechts 2 stuks achterop en één interne header. Daarentegen krijg je wel 2 Type-C poorten achterop wat richting de toekomst handig kan zijn zodra meer randapparatuur de overstap gaat maken. Dit mooie aantal Type-C poorten neemt niet weg dat het eerste PCie x1 slot op een onbruikbare positie w.m.b. verwijderd had mogen worden om plaats de maken voor wat meer snelle Type A's.

Waar ik een stuk kritischer ben is de UEFI en driverkant van dit moederbord. Vooral als je geen ArmoryCrate wilt gebruiken dan is het downloaden en installeren van drivers geen soepel proces en een rotzooitje wat je eerder in 2004 zou verwachten i.p.v. 2024. Ook de beperkte mogelijkheden om je ventilatoren in te stellen via de UEFI vind wel ik een minpuntje, maar gelukkig is er prima gratis software beschikbaar welke het beter kan.

Ook zijn de opstarttijden met EXPO aan wat aan de lange aan, maar dit lijkt meer een AM5 probleem te zijn en ga ik in de eindscore dan ook niet zwaar meenemen.

Op een schaal van 1 t/m 10 zou ik als eindconclusie dan één punt aftrekken voor de volgende zaken:
- Net één of twee Type-A poorten te weinig
- Te beperkte fancontrol via de BIOS
- De ervaring bij het los downloaden en installeren van drivers, werk aan de winkel ASUS!

Hiermee beoordeel ik het bord dan ook met een 7, omgerekend naar een schaal van 1 tot 5 dus 3.5 sterren.

Gezien Tweakers alleen hele sterren ondersteund heb ik besloten dit af te ronden naar een 4/5. Met als voornaamste rede dat 2 van de 3 aftrekpunten alleen relevant zijn tijdens de initiële bouw/installatie.