Dev Summit 2025: lachen om en leren van de grootste clusterf*cks in programmeren

Leedvermaak is van alle tijden, ook bij het schrijven van code. Er gaat veel goed, er gaat veel fout, maar er zijn ook uitzonderlijke clusterf*cks in de geschiedenis van development. Juist die pijnlijk grappige en in sommige gevallen uitzonderlijk dure fouten bespreekt keynotespreker Rendle - CTO van XRAI, dat augmented vertaalbrillen maakt - op de Tweakers Developer Summit 2025. “Lachen en leren van andermans fouten is altijd een goed medicijn”.

^{Rendle geeft de voorkeur aan de genderneutrale aanspreekvorm ‘hen/hun’. Om deze wens te respecteren, is deze schrijfstijl in onderstaande tekst gehanteerd.}

Rendle begon op hun zestiende met programmeren. Zesendertig jaar later is Rendle, ondanks eerdere voornemens, toch in het management beland, en inmiddels CTO van XRAI. “Vijfendertig jaar lang zei ik dat ik nooit zou stoppen met programmeren en nooit het management in zou gaan. En toch nam ik deze CTO-rol aan.”

Wat de doorslag gaf, was een vertrouwd gezicht. Dan, de oprichter van XRAI, was vijftien jaar geleden manager van Rendle, bij een ander bedrijf. Rendle spreekt warm over die periode: de kans om opnieuw te werken met “waarschijnlijk de beste baas” was moeilijk te weerstaan. Net zo belangrijk was de inhoud. XRAI zit precies op het kruispunt dat de nieuwsgierigheid van Rendle al jaren voedt: kunstmatige intelligentie en mixed reality, met een product dat mensen tastbaar kan helpen.

Ondertitels bij ieder denkbaar gesprek, zwevend in de ruimte

Het product van XRAI lijkt bedrieglijk simpel: lichte augmentedreality-brillen die ondertitels weergeven bij gesproken woorden. Tijdens een gesprek verschijnt spraak als tekst voor de drager, subtiel zwevend in de ruimte. De tweede generatie van de bril is nu gelanceerd; pre-orders zijn een paar weken geleden verzonden. “Mensen hebben ze nu daadwerkelijk in handen”, zegt Rendle. Het ontwerp is bewust onopvallend: een iets groter montuur, heldere glazen, geen zichtbare projectoren of omvangrijke elektronica.

De doelgroep is divers. Enerzijds zijn er mensen met gehoorverlies, voor wie live-ondertiteling een wereld van verschil maakt. Anderzijds zijn er mensen die internationaal werken of reizen en geen talenknobbel hebben, want de bril biedt realtimevertaling. XRAI werkt bovendien met verschillende typen brillen voor verschillende omgevingen. Het Nationale Theater was een van de eerste pilotklanten. Voor het theatergezelschap gebruikt XRAI geavanceerdere brillen waarmee gebruikers zelf de positie en schijnbare afstand van de ondertiteling kunnen aanpassen. Rendle zat onlangs in de zaal bij Brechts Moeder Courage, in het Nederlands. “Ik zat achterin; de ondertiteling boven de hoofden van de acteurs leek boven het toneel te zweven.”

Zeg vandaag ‘AI’ en je triggert meteen discussies over ethiek, data en het vervangen van banen. Rendle is de eerste om zulke kwesties te erkennen. De scepsis die hun had, nam echter af toen duidelijk werd wat XRAI met AI bedoelt: spraakherkenning en automatische vertaling - technologie die al jaren bestaat - wordt nu toegepast op een nieuwe plek en in een nieuwe vorm. “We proberen niemand te vervangen”, benadrukt Rendle. “We gebruiken AI om communicatie te verbeteren en het leven een beetje beter te maken.” Cruciaal hierbij is een privacy-by-designbenadering. XRAI slaat geen gebruikersdata op: geen geluidsopnamen, geen transcripties, niets. Alles blijft op het apparaat. “We vragen niet om je opnames te bewaren ‘om onze dienst te verbeteren’. We bewaren simpelweg niets”, zegt Rendle. Dat is wat XRAI onderscheidt van de grote spelers die met vergelijkbare toepassingen experimenteren.

Van IJslands naar Noors, van Nederlands naar Spaans

Hoe werkt het? Ja, er is een app en ja, de bril werkt met je telefoon, maar de essentie ligt in hoe audio ter plekke wordt opgevangen en omgezet. Er zit een microfoon in de neusbrug van de bril; alles wat die oppikt, kan worden getranscribeerd en vertaald. Een hotelkamer in Parijs met alleen Franstalige zenders? “Je zet de bril op en ziet de ondertitels”, zegt Rendle. Geen externe kastjes, geen speciale kanalen: de bril luistert, de telefoon verwerkt, tekst verschijnt.

De huidige software is bewust eenvoudig; de gebruiker kiest de brontaal. Dat is robuust, maar Rendle werkt aan verbeteringen. “Komend jaar zal het team automatische taalherkenning toevoegen zodat de bril kan detecteren wat er gesproken wordt en automatisch kan overschakelen.” Op een recente conferentie in Kopenhagen demonstreerden Rendle hoe flexibel het systeem nu al is: van IJslands naar Noors, van Nederlands naar Spaans, het platform ondersteunt inmiddels een breed scala aan talen. De belofte geldt voor elke situatie. Elke omgeving met gesproken woorden, van tv tot vergaderruimtes, kan leesbaar worden gemaakt.

Het wordt vooral interessant wanneer twee mensen elk in hun eigen moedertaal willen blijven spreken. Rendle schetst het scenario: twee brillen, beide verbonden met de app op een smartphone, één gesprek, en ieder ziet de eigen kant van de uitwisseling in zijn eigen taal. Technisch is dat laatste nog work in progress. “Ik moet er nog voor zorgen dat twee brillen tegelijk met dezelfde telefoon kunnen verbinden,” zegt Rendle, “maar dat komt eraan.” Dat opent ook nieuwe mogelijkheden. In vliegtuigen bijvoorbeeld: cabinepersoneel met zijn eigen bril, en een reservepaar om aan een passagier uit te lenen. Iedereen blijft in de eigen taal spreken terwijl de barrière voor begrip praktisch verdwijnt.

Opvallend is hoe compact het team achter de vertaalambities is. XRAI heeft minder dan tien fulltime medewerkers. Rendle sloot in mei aan; het bedrijf bestaat drieënhalf à vier jaar. “Wat Dan en de rest met zo weinig mensen in zo’n korte tijd hebben opgebouwd, is oprecht indrukwekkend”, aldus Rendle. Die kleinschaligheid helpt ook om koers te houden. Terwijl techgiganten alleskunners bouwen, houdt XRAI het bewust smal: ondertiteling in de echte wereld, punt. Geen films kijken, geen gaming en zeker geen poging om je telefoon te vervangen. Die focus houdt de prijs laag (rond de 750 dollar per paar), beperkt het gewicht en levert acht uur praktische batterijduur op.

Geen camera’s, privacy first

Hoe kijkt Rendle naar de huidige AR/VR-headsets van de techgiganten? “Ze kunnen veel, maar worden snel warm, vreten batterijlading, en de waveguides in brillenglazen zijn prima voor tekst, maar te klein en kieskeurig voor volwaardig video.” Dan zijn er nog de zwaardere units zoals Vision Pro en HoloLens: technisch briljant, maar “je loopt er niet - en kunt er niet - echt de straat mee op.”

Rendle denkt dat de technologie over ongeveer vijf jaar echt volwassen wordt, met een groter actief lensgebied en betere batterijen, maar dat de kosten voorlopig relatief hoog blijven. Nog een onderscheid: privacy. XRAI-brillen hebben geen camera’s. “Zeker bij Meta zie je dat mensen zich ongemakkelijk voelen bij een permanente, naar buiten gerichte camera”, zegt Rendle. Bij XRAI geldt het oude adagium: doe één ding goed. Verzoekjes om features krijgen daarom vaak een beleefd ‘nee’. “We ondertitelen wat je hoort en wat er voor je gebeurt, en dat doen we uitermate goed.”

Een ode aan blunders

Rendle licht ook een tipje van de sluier op over de talk op de Dev Summit. Die omvat een ode aan blunders, met een vleugje leedvermaak, maar vooral zelfspot. Oorspronkelijk wilde Rendle anonieme voorbeelden laten zien van slechte code die hen in drie decennia had gezien. Gaandeweg verschoof de focus. Rendle stuitte op grotere, publieke mislukkingen die perfect illustreren hoe software en mensen ontsporen. Een kantelpunt was Y2K. “Ik werkte in ’97–’98 aan het millenniumprobleem en herinner me vooral de paniek omdat de wereld zo laat reageerde.” Vandaar dienden zich meer klassiekers aan: de ‘billion-dollar mistake’ van null (door informaticus Tony Hoare) en andere gevallen waarin kleine aannames grote gevolgen hebben.

De talk krijgt een luchtige toon. Rendle staat bekend om humoristische sessies; in de jaren ’90 was dat zelfs in stand-up. “Het is meer een comedy-act geworden dan ik had gepland.” Maar het is geen goedkope spot: Rendle opent met een eigen spectaculaire misstap. We houden de details hier nog even onder de pet, om het publiek in de zaal te verrassen.

Een publieksfavoriet in Rendles set: de Mars Climate Orbiter. Het ruimtevaartuig faalde omdat één team imperiale eenheden (foot / pounds) gebruikte terwijl de rest metrisch werkte. Een getal in het verkeerde systeem voedde een subsysteem dat iets anders verwachtte … en de sonde dook de atmosfeer in. Boem. “Het is een perfect voorbeeld van waarom iedereen dezelfde taal moet spreken en dezelfde eenheden moet gebruiken”, zegt Rendle. Vanuit die anekdote wordt de draai naar softwarepraktijk gemaakt: domeintaal zoals in DDD, expliciete afspraken en het wegnemen van ambiguïteit. Of je nu raketten bouwt of een app, het zijn zelden de grote ideeën die je nekken. Het zijn de kleine, onzichtbare misalignments die uiteindelijk leiden tot een crash.

Rendle hangt aan elke ‘blunder’ een prijskaartje: wat kostte deze fout in dollars? Naarmate de talk vordert, lopen de bedragen op. En de finale? “De laatste fout heeft het hoogste prijskaartje van allemaal. Meer zeg ik er nu niet over.”

Probeer de XRAI-brillen zelf, op de Dev Summit 2025

Waarom zou je naar Rendles keynote op Dev Summit moeten gaan? “Na een dag vol diepgaande technische talks biedt de sessie een welkome adempauze. Het is gewoon lekker om even stoom af te blazen”, aldus Rendle. In tijden waarin de stemming vaak zwaar aanvoelt, klinkt het als een medicijn: een uur leren van misstappen … en er onderweg ook hard om mogen lachen. Bovendien neemt Rendle een aantal XRAI-brillen mee naar Utrecht, zodat je ze zelf kunt proberen.

Koop nu je kaartjes voor de Dev Summit 2025

Enthousiast geworden, en wil je Rendle en alle andere sprekers zien en horen op de Dev Summit 2025? Scoor dan nu je entreekaartje. Helaas zijn de earlybird-tickets inmiddels uitverkocht, en ook de reguliere kaartverkoop loopt hard. Een regulier ticket kost 299 euro en je kunt nog gebruikmaken van de actie waarbij je drie tickets voor de prijs van twee kunt scoren.

Koop hier nu je tickets!

Als je werkgever de kosten voor het ticket op zich neemt, ontvang je uiteraard een factuur voor de administratie. Persoonlijke gegevens worden niet gedeeld met partners.

Ben je student? Dan bieden we graag een gereduceerd tarief aan. Ook hiervoor kun je terecht in de ticketshop.