X-Clef HD-800 mp3/Ogg-speler review

Inleiding

Tegenwoordig zijn veel mp3-spelers met een harde schijf uitgerust. De voor- en nadelen van dit concept kwamen in de afgelopen jaren duidelijk naar voren. Voor de wat minder subtiele vormgeving van een HDD-speler krijgt men een hoop opslagcapaciteit terug. HDD-gebaseerde spelers zijn vandaag de dag dan ook populaire gadgets. De grondslag voor dit succes werd al in 2001 gelegd, met de komst van de Apple iPod.

Sinds de release van de iPod zijn er tientallen HDD-spelers op de markt verschenen. Tot voor kort kozen veel mensen voor een 2,5"-model, voornamelijk vanwege de gunstige aanvangsprijs en de hoge opslagcapaciteit. De laatste maanden zijn de 1,8"-modellen duidelijk in opkomst. Samsung heeft een drietal nieuwe 1,8"-spelers in zijn range opgenomen, Philips blijft de hdd1xx-serie doorontwikkelen en iRiver breidt zijn H-serie uit. Daarnaast zijn er nog diverse kleine Aziatische bedrijven die een 1,8"-model zullen uitbrengen. Denk bijvoorbeeld aan de iAudio M3, die ook al in Nederland verkrijgbaar is.

De X-Clef HD-800 (midden) houdt zich formaattechnisch prima staande tegenover zijn directe concurrenten

Eén van die bedrijven is het Zuid-Koreaanse MultiChannel Labs (MCL), ook wel bekend als 'X-Clef'. Deze firma bracht in de beginjaren van het mp3-tijdperk al een mp3/cd-speler uit. Vervolgens werden enkele flashmodellen op de markt gezet. Vorig jaar kwam MCL met zijn eerste HDD-speler, de HD-500. Dit was een 2,5"-model met een basiscapaciteit van 20GB. De speler werd naar Nederland gehaald en sloeg hier zeer goed aan: het was duidelijk een goedkoop alternatief voor een speler als de Creative Zen (NX). Bovendien bood het model een aantal leuke extra features en beschikte het over een fraai lcd. Na verloop van tijd verscheen er een 40GB-versie van de HD-500 en nog later werd een 80GB-versie gelanceerd. De firmware werd ondertussen steeds verder uitgebouwd.

Op de voorgrond ligt de X-Clef HD-800, op de achtergrond de HD-500

De HD-500 was geen perfecte speler: meer dan eens weigerde een unit dienst na bijvoorbeeld een firmware-update. Ook is de HD-500 nauwelijks 'compact' te noemen en weegt het apparaat behoorlijk veel. Ondanks dit soort minpuntjes blijft de unit nog steeds populair, vooral bij hobbyisten en koopjesjagers. Wat de HD-500 voor de 2,5" HDD-markt werd, dat zou de HD-800 voor het 1,8" HDD-segment kunnen worden. De speler lijkt een compacte en veelzijdige unit die tegen een aantrekkelijke prijs geleverd kan worden. Ook de specificaties zien er goed uit:


			X-Clef HD-800

	Opslagmedium		1,8" HDD, 20GB

	Interface voor data transfer		USB 2.0

	Ondersteunde formaten		mp3, wma, Ogg Vorbis, wav

	Bitrates		8~320kbps (mp3) 5~192kbps (wma) VBR supported

	Outputgegevens		10 mW (L) + 10 mW (R) S/N ratio: > 90 dB

	lcd		160 x 105 pixels z/w lcd 7-regelige interface Support voor id3-tags Blauw backlight

	Stroomvoorziening, levensduur per charge		Ingebouwde 3.7V, 1550mAh li-ion accu, 16 uur (fabrieksopgave)

	Accessoires		Draagtasjekoptelefoon Adapter voor netstroom USB-kabel Engelstalige handleiding Drivers voor Windows '98 Kabel voor line-in Remote met lcd: optioneel

	Lengte x Breedte x Diepte		99,5 x 66,5 x 22mm

	Gewicht		+/- 180 gram

	Adviesprijs (Q2 2004)		399 euro

In deze review zullen we stapsgewijs bekijken of de X-Clef HD-800 de beloftes kan waarmaken. We beginnen met een blik in de doos en zullen de accessoireset bespreken.

Accessoires

De X-Clef HD-800 wordt geleverd in een stevige doos, waarin zich een aantal bruikbare accessoires bevindt. De meegeleverde oordopjes produceren een zeer matige geluidskwaliteit en de CD-ROM met software is bijzonder karig uitgevoerd (enkel Windows '98-drivers), maar de overige accessoires zijn aardig.

De accessoireset van de HD-800 voldoet aan de behoeften van de gebruiker

Naast de standaard USB-kabel en een kabeltje voor line-in-opnames, vindt men ook een draagtasje en een uitgebreide handleiding in de verpakking. Het tasje is in feite een beschermhoes met riemclip. Door deze clip blijft de speler ook 's zomers (wanneer men de HD-800 niet langer in een jaszak wenst te vervoeren) prettig draagbaar. De plastic riemclip is redelijk stabiel en stevig, hoewel men deze niet te ver naar achter moet trekken - in dat geval zou de clip kunnen breken.

Het beschermhoesje is vervaardigd uit een donkergrijze (naar blauw neigend), plasticachtige stof. Dit materiaal voelt prettig aan en door de verharde achterkant ligt het hoesje lekker in de hand. Door de vele uitsparingen blijft de unit uitstekend bedienbaar, wanneer deze zich in het draagtasje bevindt: alle navigatieknoppen zijn te allen tijde bereikbaar. Ook de input- en outputpoorten kan men in deze situatie nog prima benutten, met uitzondering van twee poortjes aan de linkerzijkant van de HD-800. De USB-poort en de adapteringang vallen net buiten de uitsparingen in het hoesje, waardoor men geneigd is de speler uit het tasje te halen wanneer bijvoorbeeld de batterij opgeladen moet worden. Het materiaal van het tasje versoepelt wel naarmate het vaker gebruikt wordt. Ook kan men de unit een stuk naar beneden drukken om wat extra speelruimte te verkrijgen. In ons geval bleven de adapteringang en de USB-poort echter moeilijk bereikbaar.

X-Clef HD-800, linkerkant beschermhoesje (klein)

X-Clef HD-800, achterkant beschermhoesje (klein)

Links: de ongelukkig geplaatste openingen voor USB- en adapterpoort; rechts: de achterkant van het tasje, met riemclip

De voorkant van de hoes bestaat grotendeels uit een doorzichtige laag plastic. Hierdoor blijft het chromen frontje van de HD-800 in het oog springen en is ook het scherm prima afleesbaar. Wellicht was het verstandiger geweest om enkel het scherm en de navigatieknop aan de voorzijde met doorzichtig plastic af te dekken. De rest had dan in het wat steviger ogende grijze materiaal verpakt kunnen worden. De doorzichtige façade is aardig maar maakt een kwetsbare indruk en trekt aardig wat stof aan. Gelukkig is het gehele hoesje prima tegen krasjes bestand.

Ook de klittenbandsluiting aan de bovenzijde maakt een solide indruk. Via deze bovenzijde schuift men de HD-800 naar binnen of naar buiten, een proces wat redelijk soepel verloopt. Wel vervelend is het dat de hold-knop vaak de neiging heeft om onbedoeld te verschuiven, wanneer men de speler in of uit het hoesje haalt.

De X-Clef HD-800 (links) en zijn grotere broer in hun tasjes

De handleiding die bij de HD-800 zit inbegrepen, is logisch ingedeeld en prima leesbaar. Er zitten nog enkele grammaticale foutjes in het gebruikte Engels, maar over het algemeen zal men hier geen hinder van ondervinden. Per onderdeel staan er duidelijke plaatjes afgebeeld, zodat de gebruiker eventuele problemen prima kan oplossen met behulp van de manual. Er wordt ook een adapter bij de unit geleverd. Deze bestaat uit twee aparte onderdelen, waardoor men eventueel een niet-europese stekker op het adapterblok kan aansluiten. Dit concept lijkt een beetje op de adapter van de Creative Zen NX (Xtra).

Al met al levert X-Clef voldoende accessoires bij de HD-800. De oordopjes geven het geproduceerde geluid helaas niet goed weer. Ook is het beschermhoesje niet perfect ontworpen. Het is echter belangrijker dat er überhaupt een dergelijk accessoire in het pakket inbegrepen zit. Wel is het jammer dat de afstandsbediening apart besteld moet worden. Deze afstandsbediening heeft een lcd, iets wat van pas gaat komen wanneer men de speler in een jas- of broekzak verstopt. Overigens deden er zich al enige problemen voor bij het gebruik van deze afstandsbediening, getuige enkele gebruikerservaringen. Ons testexemplaar werd geleverd zonder het bewuste accessoire, zodat we hier zelf geen oordeel over kunnen vellen.

Design

De X-Clef HD-800 ziet er opmerkelijk uit. In plaats van een conventioneel symmetrisch ontwerp is er gekozen voor een erg apart design. Feitelijk maakt de HD-800 een weinig harmonieuze indruk: de voorkant bestaat uit mooi spiegelend chroom, de achterkant uit goedkoop ogend plastic. Ook de zijkanten hebben hun eigen 'feel' en uitstraling. De doorzichtige knopjes aan de rechterzijde worden verlicht door blauwe led'jes, terwijl er aan de linkerzijde een behoorlijk kleurige sticker werd geplaatst.

De HD-800: een aparte verschijning

De led'jes zijn normaliter uitgeschakeld worden en de bovengenoemde sticker blijkt prima verwijderbaar. Wat overblijft, is een kleurenschema waarin grijstonen overheersen. Ook zijn de diverse I/O-poortjes netjes in het ontwerp verwerkt, waarbij de USB-poort afgedekt is met een stofwerend plaatje. Omdat de X-Clef HD-800 grotendeels uit plastic elementen is opgebouwd, ligt het apparaat lekker in de hand. Het materiaal glijdt niet snel uit de handpalm, voelt licht maar stevig aan en de knoppen zijn prima bereikbaar.

De voorkant van de HD-800 is verreweg de aantrekkelijkst ogende zijde. Dankzij de grote chromen plaat en de lichtgrijze omlijsting ziet het er allemaal erg stijlvol uit. Bovendien is het façadeplaatje behoorlijk krasbestendig - men heeft er een doorzichtig laagje plastic op aangebracht. Enkele belangrijke knopjes zijn samengevoegd tot een vierpuntsdruktoets, die zich aan de voorzijde van de unit bevindt. De plaatsing van de toets lijkt nogal vreemd (links van het midden) maar ergonomisch gezien is het een goede keuze.

X-Clef HD-800 naast Creative Zen Xtra (rechts)

De HD-800 vergeleken met de Creative Zen Xtra, een 2,5" HDD-speler

Aan de bovenkant vindt men de aansluiting voor de hoofdtelefoon. Opvallend is de uitsparing, die later gebruikt kan worden om er een afstandsbediening met lcd in te stoppen. Verder is er nog een optische line-in en een gaatje voor de interne microfoon. Aan de achterkant van de speler vinden we weinig enerverende zaken terug. Een viertal rubberen nopjes moeten slijtage van de achterzijde tegengaan, maar omdat deze uit plastic is opgebouwd zal het met krasjes en dergelijke wel meevallen.

De meest opvallende kant van de X-Clef HD-800 is de rechterzijde. Hier bevinden zich de eerdergenoemde doorzichtige led-knoppen, vier in totaal. Ook een nogal kleine jog-dial en een hold-schuifje zijn aan deze kant geplaatst. Laatstgenoemde schuif is vervaardigd uit plastic maar voelt redelijk stevig aan. De rechterkant van het ontwerp zorgt voor een soort walkmanachtig design.

Men kan gerust stellen dat MCL aardig zijn best heeft gedaan om de HD-800 wat extra allure te geven. Zeker gezien de prijsstelling van de unit, is het een erg stijlvol ogend apparaatje. De unit is behoorlijk handzaam, de voorzijde springt positief in het oog en de blauwverlichte knoppen geven de speler een geheel eigen karakter. Dat de unit een beetje dik en koddig aandoet, wordt vooral veroorzaakt door de nogal brede omlijsting van de voorzijde. De speler is als het ware in lagen opgebouwd, waardoor vooral de rechterzijde nogal uit lijkt te steken. Het is jammer dat deze richel abrupt wordt afgebouwd, waardoor er het lijkt alsof er aan de rechterbovenzijde een stukje van de speler ontbreekt.

De achterkant van de HD-800: de linkerbovenhoek steekt wat lelijk af tegen de rest van het design

Dat het design van de X-Clef HD-800 ook in dienst staat van het ergonomische aspect, zullen we later terugzien (in het onderdeel 'navigatie'). Alles bij elkaar opgeteld scoort de speler een ruime voldoende, daar waar het designtechnische zaken betreft. Het ligt er een beetje aan of de gebruiker het aparte manier kan waarderen of niet - functioneel is het in ieder geval.

Lcd

Een van de speerpunten van MCL's HD-500 was het grote en heldere lcd. Op dat scherm was er plaats voor veel informatie en daar maakte de fabrikant dan ook ruimschoots gebruik van. Het gevolg was een nogal druk aandoend afspeelscherm, gecombineerd met zeer fraaie setupmenu's.

Wat dat betreft is er helemaal niets veranderd met de introductie van de HD-800: het spelertje maakt gebruik van precies dezelfde grafische interface als zijn 2,5"-voorganger. Het schermpje is weliswaar wat kleiner qua omvang geworden, maar er past feitelijk net zoveel informatie op. De informatie op het scherm is wel meer op elkaar gepropt dan bij de HD-500 het geval was. Dit heeft voornamelijk in het drukke afspeelscherm zijn weerslag op de leesbaarheid. Het bovenste balkje met batterij-indicator, playmodus en tracknummer wordt nodeloos aangevuld met een tekst die aangeeft of id3-tags zijn ingeschakeld. De batterij-indicator had wel wat ruimer mogen uitvallen, zeker voor een speler die zulke goede batterijprestaties levert als de HD-800 (zie subsectie 'batterijperikelen'). De indicator is wel aardig secuur, totdat men de laatste twee tot drie uur aan accutijd heeft bereikt. Ons exemplaar gaf ruim van tevoren aan dat de accu nagenoeg leeg was, maar wat spelen met de volumeregeling deed wonderen.

Boot screen (links) en het afspeelscherm

Onder de bovenste balk is er nog plaats voor een zestal standaard regels tekst. Dit wordt bijvoorbeeld in het rootmenu duidelijk, waar men ruim voldoende aan dit aantal zal hebben. Het gekozen lettertype is echter vrij onlogisch - de fontgrootte had wat omlaag gekund, zodat er wellicht nog een regel extra bij had gepast, of belangrijker: zodat er plaats was geweest voor meer karakters op dezelfde regel. Het zoeken naar een track binnen een directory wordt onnodig bemoeilijkt door de beperkte regellengte (minder dan 20 karakters) en de maximum scrollsnelheid biedt weinig soelaas. Wanneer een directory vol met tracks staat die allen beginnen met 'Way Out West - The Album', dan dient men te wachten op het voorbijscrollen van de rest van titel. Het is dan ook vrij irritant dat de speler na een aantal seconden van "niets doen" terugspringt naar het afspeelscherm. De meeste mensen die zich het oorspronkelijke lettertype van de HD-500 herinneren, zullen echter weinig problemen hebben met de plompheid van het huidige font. Ook is het aardig dat de unit aangeeft of een bepaalde file volgens de mp3-, Ogg- of wav-standaard is opgesteld.

Via dit scherm kan men door de directories heen bladeren (rechts: collapsed directories)

Terug naar het afspeelscherm dan maar weer. De titel van het nummer scrollt netjes door het beeld, waarbij het wel opvalt dat de speler nogal eens een tracknaam of (slordige) id3-tag afkapt. Toen de accu leeg begon te raken vond ons exemplaar het sporadisch helemaal niet meer nodig om de titel af te beelden. Ook werd er af en toe een vreemdsoortig teken op ons losgelaten, terwijl we toch echt 'English' als taal hadden ingesteld. Overigens kan men ervoor kiezen om id3-tags in- of uit te schakelen, iets wat gevolgen heeft voor de opbouw van het afspeelscherm. Met id3-tags ingeschakeld zijn de onderste twee regels gereserveerd voor de id3-velden 'artiest' en 'album'. Mocht men geen behoefte hebben aan id3-tags, dan worden de twee onderste regels gevuld met 'previous/next track'-informatie. Zo kan de gebruiker zien welk nummer zojuist werd afgespeeld (niet erg nuttig) en welk nummer als volgende afgespeeld gaat worden. Jammer genoeg scrollen deze informatiebalkjes niet, zodat men weer vastzit aan het maximum van achttien karakters per regel.

X-Clef HD-800, alle verlichting ingeschakeld

In het donker ziet de HD-800 er behoorlijk spectaculair uit

Het slordige aspect aan het afspeelscherm bevindt zich in het midden van het lcd. Een behoorlijk overbodige equalizerindicator neemt erg veel ruimte in beslag. Daaronder is nog wat bitrate-informatie geplakt. Ook werd er nog een play/pausetekentje in het midden gefrommeld, evenals een slordige volume-indicator en een tijdsindex. Het is wel handig dat de gebruiker te allen tijde kan zien welk volumeniveau is geselecteerd, maar de indicator is erg groot en bovendien vrij nietszeggend. Een vijftal balkjes geeft aan hoe hard de HD-800 erop los dreunt. Het probleem is echter dat deze balkjes erg smal zijn en ook nog eens in vier partjes onderverdeeld werden. Het was beter geweest om naast de huidige indicator nog een getalsmatige index (bijvoorbeeld '10/20' of '50%') te plaatsen. Vreemd genoeg is er voor een dergelijke ingreep nog ruim voldoende plaats op het lcd aanwezig, maar wordt deze niet benut. Ook de tijdsindex valt weg in het rommelige afspeelscherm, terwijl het toch een van de belangrijkere elementen zou moeten zijn.

De setupmenu's zien er wel erg goed uit. Het wordt allemaal een stuk aantrekkelijker omdat de fontgrootte naar beneden is geschroefd. Ook de toepassing van plaatjes is een aangename afwisseling. Het geavanceerde setup-menu is weliswaar erg omvangrijk van aard, maar de toepassing van tabbladen houdt het allemaal netjes en georganiseerd. De user equalizer is een ander voorbeeld van de prima grafische interface. Andere schermen, zoals dat van de FM-tuner en de line-in encoder, zien er wat kaal uit. Het is niet onwaarschijnlijk dat men de handleiding even moet raadplegen om na te gaan, wat er allemaal aan de hand is. Wat extra informatie (bijvoorbeeld de bitrate waarin wordt opgenomen) zou welkom geweest zijn.

Het geavanceerde setup-menu en de ingebouwde user-defineable equalizer

Resten nog enkele opmerkingen betreffende backlight en helderheid van het scherm. Het backlight is van zeer goede kwaliteit - het lijkt alsof we te maken hebben met een verbeterde versie van het backlight van de HD-500. Het mooie aan dit backlight is dat het vrijwel altijd precies voldoende licht afgeeft. Daardoor lijkt het alsof het blauwe licht uitgeschakeld is, wanneer men zich in een goedverlichte omgeving bevindt. Als men de handen om het scherm heen sluit, dan blijkt dat het licht wel degelijk brandt. Vrijwel altijd blijft het backlight subtiel aanwezig en diens lichtblauwe gloed is bijzonder prettig voor de ogen. Samen met de blauwverlichte knoppen aan de rechterzijkant komt het allemaal erg stijlvol op de gebruiker over. De verlichting in de knopjes kan overigens nogal irritant blijken, zeker in geheel donkere situaties. Wanneer men gezapig wil indutten met wat mooie muziek op de achtergrond, dan doet men er goed aan om de led-verlichting uit te schakelen. De felheid van de verlichting komt ook naar voren wanneer de speler 's nachts aan de netadapter ligt op te laden. Het aantal verlichte knopjes geeft dan aan, in hoeverre de HD-800 is opgeladen (twee verlichte knopjes betekent een 50~60% geladen accu). Al met al vormen de verlichte knopjes een leuke gimmick en gelukkig kan de gebruiker ze altijd uitschakelen.

De leesbaarheid van het scherm is prima in orde, wanneer we de chaotische indeling van het afspeelscherm even buiten beschouwing laten. Het wordt nergens te priegelig of te vaag, en ook de contrastinstellingen zijn prima in orde.

Het visitekaartje van de HD-500 wordt dus overgenomen door de HD-800. Het scherm is een zeer nuttig instrument en vrijwel alle schermen zien er goed verzorgd uit. Daarom is het te hopen dat MCL gaat werken aan een sterk verbeterd afspeelscherm, want in zijn huidige vorm komt het allemaal veel te rommelig over.

Datatransfer & batterijperikelen

De X-Clef HD-800 gebruikt de USB 2.0-standaard om bestanden over te zetten. De unit wordt direct herkend als 'USB mass storage device'. Daarom is het een fluitje van een cent om allerhande data naar de speler te kopiëren. Er zijn aparte directories voor firmware, tekstfiles, geluidsopnames en playlists gereserveerd. Daardoor komt een en ander overzichtelijk op de gebruiker over, zonder dat er extra software geïnstalleerd hoeft te worden.

De transfersnelheid voldoet aan wat men van een USB 2.0-apparaat mag verwachten. Ook ondervindt de HD-800 geen probleem bij het kopiëren van complete directorystructuren. Feitelijk voldoet het apparaat aan alle verwachtingen, wat betreft de datatransfer-technische kant van het verhaal. Zaken als het upgraden van de firmware zijn enigszins gebruikersonvriendelijk opgezet. De voorganger van de HD-800 kampte nog wel eens met problemen na een firmware-upgrade. Men doet er goed aan de netadapter tijdens dergelijke operaties aangesloten te houden, zodat er geen dataverlies als gevolg van een lege accu kan optreden.

Het is zeer aan te raden om de adapter aangesloten te houden tijdens USB-operaties

Ondanks het ontbreken van een applicatie die kan helpen om bepaalde transferperikelen (firmware-upgrading, geluidsopnames identificeren) wat te bespoedigen, werkt de X-Clef prettig als opslagmedium voor allerlei bestanden. Ook is het fijn dat het opspinnen van de harde schijf minder hoorbaar is, dan bij de lawaaiige HD-500 het geval was - wel is de toon van het opspinnen een stukje hoger geworden. Het minuscule rode lampje aan de voorzijde van de speler geeft stijlvol aan wanneer de harde schijf gebruikt wordt. Het zijn de details die het geheel wat extra allure geven.

Knippen, plakken, nieuwe directories aanmaken: de HD-800 is prima te gebruiken in Windows XP

De eenvoud waarmee men de HD-800 kan volladen of leegzuigen, zal voor veel mensen als een verademing komen. Het gedoe met Digital Right Management (DRM) is achterwege gelaten, waardoor de gebruiker zelf kan bepalen waar, wanneer en hoe vaak hij zijn mediabestanden kopieert. Een nadeel van dit simpele concept is het achterwege blijven van een georganiseerde database, waarin men kan zoeken op artiest of albumnaam.

Batterijperikelen

Zoals vele van zijn naaste concurrenten, maakt ook de X-Clef HD-800 gebruik van een ingebouwde accu. Op papier kan de unit bogen op een lange levensduur per acculading. Ons wordt beloofd dat de speler ongeveer zestien uur achter elkaar kan spelen, voordat de accu opnieuw opgeladen dient te worden.

Tot onze verbazing weet de HD-800 deze claim (zo nu en dan) nog waar te maken ook. Wanneer men niet al te vaak gebruik maakt van de spoelfuncties, het backlight niet te vaak activeert en voornamelijk mp3's of wma's luistert, dan levert de accu zeer geruststellende prestaties. In ons geval stond de speler op 'shuffle', en veranderden we regelmatig van nummer. Ook werd het volumeniveau af en toe een aantal tandjes omlaag of omhoog geschoven. Gemiddeld werd niveau 2,75 (maximumniveau is 5) aangehouden. Er werden enkel mp3's en wma's gebruikt. In deze test haalde de HD-800 maar liefst vijftien uur zuivere speeltijd, een bovengemiddelde prestatie voor een 1,8" HDD-speler.

De oplaadindicatie op het lcd (links) en de HD-800 aan de USB-kabel (rechts)

Vervolgens werd er een nieuwe testsituatie ontworpen: de harde schijf van de HD-800 werd gevuld met 50% aan mp3's, 40% aan Ogg-files en 10% aan wav-data. Het volume werd een beetje naar boven geschroefd (naar een gemiddeld niveau van 3,25) en vervolgens werd de speler weer in 'shuffle-modus' geactiveerd. De zuivere speeltijd viel drastisch terug tot net onder de tien uur. Er trad dus een opmerkelijke afname van de batterijefficiëntie op, die voornamelijk aan het decodingsproces van Ogg-files en het afspelen van wav-files te wijten lijkt. Toch is ook in dit geval de hoeveelheid afgespeelde muziek acceptabel. De ervaring leert dat veel mensen tevreden zijn met een speeltijd van tien uur of meer. Bovendien zullen velen voldoende hebben aan hun mp3-collectie of de wav-ondersteuning nooit gebruiken. Een gemiddelde gebruiker kan rekenen op een goede dertien uur aan zuivere speeltijd.

Het opladen van de accu gaat gemakkelijk en het is aardig dat men de status van het oplaadproces kan bekijken. Zowel de led-knoppen als het lcd geven aan in hoeverre de accu is opgeladen. Soms lijkt het alsof er onevenredig lang bij een bepaald niveau wordt stilgestaan, waarna er een sprintje wordt getrokken en de accu opeens vrijwel helemaal is opgeladen.

Navigatie / bediening

De HD-500 was een prima bedienbare speler, maar toch verschenen er nogal wat opmerkingen over de lay-out van de knoppen. Multichannel Labs heeft het navigatiegedeelte van de HD-500 grondig aangepast en het resultaat is prima werkbaar. Omdat de HD-800 een speler is die de gebruiker gemakkelijk met een hand kan vasthouden, is het mooi meegenomen dat de navigatiesectie daarop is ingericht. De verplaatsing van de volume-, menu- en opnameknoppen is daarom een prima vondst. In plaats van onafhankelijke knopjes aan de voorzijde, zoals we die bij de HD-500 aantreffen, is er nu gekozen voor een viertal rechthoekige led-knoppen aan de rechterzijkant.

De vier losse knopjes op de HD-500 (links) zijn bij de HD-800 vervangen door de led-knoppen

Doordat de jog-dial zich een stukje boven de genoemde knopjes bevindt, valt een groot gedeelte van de navigatiemiddelen binnen het bereik van de rechterduim. Enkel het opnameknopje en de hold-button vereisen wat heen-en-weer geschuif, wil men deze met dezelfde duim bedienen. Daarbij valt de erg lage plaatsing van de hold-schuif op: eigenlijk is bij deze schuif te weinig speelruimte vrijgelaten om een risicoloze bediening te garanderen. Wellicht was het een beter idee geweest, om de hold-knop naar de kale linkerzijde van de speler te verhuizen.

Hoewel de jog-dial erg klein is, kan dit bedieningsinstrument toch als een verbetering ten opzichte van de HD-500 worden opgevat. Het ding maakt minder lawaai en het indrukken van de dial verloopt een stuk soepeler. Ook het 'navigatierondje' van de HD-500 - waarin zich de play/pause-, stop- en previous/next track-knoppen bevonden - is duidelijk aangepast. Het rondje is vervangen door een vierkante toets, waarin de genoemde toetsen verwerkt zijn. Helaas is het rammelgeluid van de HD-500 nog steeds aanwezig - dit werd veroorzaakt door het navigatierondje - maar voor het overige werkt het aardig. De zogenaamde vierpuntsdruktoets had iets groter mogen zijn maar de plaatsing is goed uitgedacht. Met de rechterduim kan men alle functionaliteit van de toets bereiken, zonder dat er krampverschijnselen zullen optreden.

Met de rechterzijkant van de HD-800 kan men vrijwel alle benodigde handelingen uitvoeren

De lay-out van de knoppen is dus prima in orde. Voor linkshandigen is de HD-800 wat lastiger bedienbaar: vooral de knoppen aan de rechterzijde zullen dan moeilijk bereikbaar blijken, wil men de unit enkel met de linkerhand bedienen. Wat dat betreft was een symmetrisch design beter van pas gekomen - MCL had bijvoorbeeld enkele knoppen naar de linkerkant van de speler kunnen verplaatsen. Voor verreweg de meeste gebruikers is de huidige lay-out echter volstrekt toereikend, temeer omdat linkshandigen zich vaak prima aanpassen aan rechtshandige techniek.

De linkerzijkant is vrijwel helemaal kaal, hoewel men hier nog de gekleurde sticker kan waarnemen

Wanneer men de speler aan wil zetten, dient men de play-knop even ingedrukt te houden. Een kortstondig contact met deze knop zorgt er (waarschijnlijk onbedoeld) voor, dat de led-knopjes even oplichten. Zelfs wanneer de speler op 'hold' staat, zullen de knopjes oplichten, een slordigheidje in de navigatiesectie. Wanneer men de play-knop langdurig ingedrukt houdt en de hold-schuif is geactiveerd, dan wordt dit netjes op het scherm gemeld.

Na het opstarten wordt de gebruiker netjes in de root directory afgezet. Vanaf dit punt kan men de gebruiker zoeken naar de gewenste nummers. Het helpt natuurlijk wanneer men de tracks in duidelijk herkenbare directories plaatst, maar er is ook een zoekfunctie aanwezig. Deze zoekfunctie werd ook al in de firmware van de HD-500 verwerkt en houdt in, dat men maximaal drie letters kan opgeven. De speler zal aan de hand van de opgegeven letters (of cijfers) de corresponderende nummers afbeelden, waarna de gebruiker een keuze maakt. Overigens is het aardig dat enkel relevante lettercombinaties worden afgebeeld. Mocht de harde schijf enkel tracks van 'Deus', 'DJ Gizmo' en 'Enigma' bevatten, dan heeft men voor de eerste letter enkel de keuze uit de zoekmogelijkheden 'D' en 'E'. Wanneer we voor de eerste optie kiezen, blijven enkel de zoekmogelijkheden 'De' en 'DJ' over. Een dergelijke functie is aardig, maar de limiet van drie karakters is nogal belemmerend. In het bovenstaande voorbeeld komt 'DJ Gizmo' naar voren, maar wat nu als er ook een 'DJ Tom Harding', een 'DJ Tiësto' et cetera in onze lijst voorkomen? Een grote lijst zoekresultaten zal ons in dat geval ten deel vallen.

De HD-800 (links) gebruikt een vierpuntsdruktoets, de Philips HDD100 vier losse knopjes

Het is dus zaak dat men de tracks zelf goed ordent, temeer er geen software wordt meegeleverd om een mooie database op te bouwen. Id3-tagvelden als artiestnaam of genre worden niet ondersteund als zoekmogelijkheid - wat dat betreft is er niets verandert ten opzichte van het systeem van de voorganger van de HD-800, de HD-500. Wel is er een optie om alle subdirectories uit te klappen, om zodoende een soort Explorer in beeld te krijgen.

Overigens is het ook mogelijk om de speler na het opstarten verder te laten gaan bij het laatst afgespeelde nummer (ten tijde van het uitschakelen van de speler). Tevens worden de persoonlijke instellingen zoals equalizerstand en afspeelmodus netjes onthouden. Om de een of andere duistere reden onthoudt de unit volumestand nul (of 'Mute') dan weer niet.

Het bladeren door de verschillende directories gaat soepel. Het is niet zo logisch dat men door naar links of rechts (previous/next track) te drukken juist omhoog of omlaag door de menu's heen bladert, maar over het algemeen zal de gebruiker toch de jog-dial voor dit soort operaties gebruiken. Dat is het mooie aan X-Clefs navigatiesysteem: je komt een heel eind met enkel de jog-dial. De toets aan de voorzijde voelt wat logischer aan voor basisoperaties als vooruitspoelen en pauzeren, maar in principe kan men dit ook met de dial doen. Daar waar de jog-dial tekort schiet, wordt deze prima aangevuld door de led-knoppen. Gezien het feit dat de HD-800 in de basis wat chaotisch oogt, is het aangenaam om te constateren dat de navigatiesectie behoorlijk logisch in elkaar steekt. Er is zeker sprake van een leercurve en met name in het begin zal de gebruiker nog wel eens verdwalen, maar gelukkig is de bediening vrij consequent.

X-Clef HD-800 (links) en Apple iPod (revisie 1)

De bediening van de HD-800 vereist wat meer gewenning dan bij bijvoorbeelde de Apple iPod het geval is

Sommige zaken, zoals het opnemen van geluid via line-in of microfoon, zijn iets minder logisch uitgewerkt. Het zou beter zijn wanneer er ergens een optie 'encode new track' of iets dergelijks vermeld zou staan. Nu staan er enkel al gemaakte opnames en dient de gebruiker zelf uit te vogelen, hoe men een nieuwe opname aanmaakt (even de record-knop ingedrukt houden terwijl er geen nummer meer wordt afgespeeld). Op dit soort momenten komt de handleiding goed van pas.

Bijzonder aardig is het 'Music Popup'-menu, een lijstje met veelgebruikte opties dat men in het afspeelscherm kan oproepen door de jog-dial even ingedrukt te houden. Van hieruit is het mogelijk om bijvoorbeeld de user equalizer aan te passen, of om een bookmark bij het huidige nummer te plaatsen. Dit systeem werkt prima en onderdrukt de neiging, om te willen zien wat de HD-800 aan het afspelen is. Omdat het popup-menu slechts een klein deel van het lcd in beslag neemt, heeft men nog een groot deel van het afspeelscherm in beeld. Het geavanceerde setup-menu herbergt een hele sloot aan opties, maar de bediening ervan is consistent geïmplementeerd. Bij specifieke onderdelen als de user equalizer is het even puzzelen, maar al snel vindt de gebruiker de logica in het geheel.

HD-800, achterkant met ingeschakelde led's

De achterkant van de HD-800 met ingeschakelde led's

Op een paar oneffenheden na, werkt MCL's navigatiemethode prima. De nieuwe lay-out van de knopjes en het contextschema (wat een knop doet wanneer men erop drukt) werken erg goed voor de gemiddelde rechtshandige gebruiker. Nadelen zijn de soms wat wispelturige vierpuntsdruktoets en de overdaad aan menuopties, waardoor men soms door de bomen het bos niet meer ziet. Ook is het nogal lastig om de unit 'blind' te bedienen, iets wat lastig uit kan pakken als de HD-800 in een jaszak verstopt zit. Ook wanneer de speler met behulp van een cassetteadapter of line-in aangesloten op de autoradio, kan het lastig worden om de juiste knoppen te vinden. De toets aan de voorzijde reageert niet altijd naar behoren en men heeft toch erg vaak de knoppen aan de rechterzijkant nodig. De jog-dial is eigenlijk net een slagje te klein om een goede grip te garanderen. Ook had MCL wel wat meer concessies naar de linkshandige gebruiker mogen maken, door bijvoorbeeld enkele knoppen naar de linkerkant te verplaatsen.

X-Clef HD-800 en iRiver iHP-100: bovenkant

De iRiver H1xx-serie heeft wel wat weg van de HD-800, met diens verhoogde navigatietoets en optische line-in

Bovengenoemde nadelen zijn echter overkomelijk. De HD-800 laat zich zeer prettig bedienen, vooral vanwege het compacte ontwerp en de goed uitgedachte lay-out. Wanneer men eenmaal aan de menustructuur gewend is, zal er weinig reden tot klagen overblijven.

Geluidskwaliteit

Ook op het gebied van geluidskwaliteit kunnen we de vergelijking met de HD-500 doortrekken. Een absoluut pluspunt ten opzichte van die unit, is dat de HD-800 het Ogg Vorbis-formaat ondersteunt. Er zijn momenteel al een aantal Ogg-spelers verkrijgbaar en het worden er ook steeds meer, maar nog steeds is het een feature die niet onvermeld mag blijven. Een Ogg Vorbis-file levert een hogere geluidskwaliteit tegen hetzelfde aantal kilobytes als een bepaalde mp3, of dezelfde geluidskwaliteit als die mp3 tegen een gereduceerd aantal kilobytes op de harde schijf. Voorheen waren er veel problemen met de implementatie van het Ogg-formaat, voornamelijk omwille van energietechnische redenen. Tegenwoordig valt het allemaal wel mee met het 'stroomvreet-gedrag' van deze codec.

De Amac Han-320 (rechts), een forse flash-based speler, naast de HD-800

Wanneer we een standaard repertoire mp3's (gecodeerd in bitrates van 128 tot 320 kbps, zowel CBR als VBR) beluisteren, valt op dat het geproduceerde geluid ernstig overeenkomt met dat van de HD-500. Nu zou men wellicht verwachten dat dit een slecht teken is, maar bezitters van de HD-500 weten wel beter. Een van de verrassende aspecten aan die plompe unit is toch wel de zeer behoorlijke geluidskwaliteit. Vandaar dat de 1,8"-variant zich helemaal niet hoeft te schamen voor het typische X-Clef-geluid.

In vergelijking met enkele directe concurrenten bijt de HD-800 prima van zich af, zeker wanneer je de prijsstelling in ogenschouw neemt. Het geluid mist weliswaar de befaamde (en even zo vaak betwijfelde) helderheid van de Apple iPod en ook de diepte van de iRiver H-serie wordt niet gehaald, maar over het algemeen valt de schade mee. Zolang je de unit als een op zichzelf staand testexemplaar beschouwt, vallen de puzzelstukjes prima op hun plaats. De X-Clef is daarom ideaal voor on-the-go gebruik, waarbij de gebruiker niet specifiek zit te letten op oneffenheden in de playback. Het geluid is mooi vlak en kan eventueel naar wens worden versterkt, door gebruik te maken van de vijfbands/zestientraps user equalizer. De standaard equalizer-presets zijn niet erg accuraat benoemd (op 'Normal' na), waardoor veel mensen zullen kiezen voor de user equalizer.

HD-800, setupmenu naast setupmenu van HD-500

Het setupmenu van de HD-800 is vrijwel identiek aan dat van de HD-500 (rechts)

Het lijkt alsof er zo nu en dan wat gestotter optreedt in de playback, naarmate de accu leeg begint te raken. Een aantal van onze (opzettelijk) zeer archaïsch gecodeerde mp3's verviel bij overmatig bladeren door menu's ook wel eens in hakkelig gedrag. Nieuwere files klinken echter prima in de oren, zolang men maar de moeite neemt fatsoenlijke oortelefoontjes aan te schaffen. Ook de overgang tussen twee nummers is kort gehouden. Weliswaar is er nog een korte stilte waarneembaar, maar echt hinderlijk wordt het niet.

Ook de Ogg Vorbis-files (gecodeerd in bitrates uiteenlopend van 128 tot 224 kbps) klinken helder en nergens wordt er overdreven 'overstuurd', zodat de algemene indruk harmonisch blijft. Wellicht is het voor MCL interessant om de mogelijkheden van het Flac-formaat (lossless geluidsweergave die minder opslagruimte vereist dan bijvoorbeeld wav) in de firmware te gaan implementeren. Vooralsnog is de wav-ondersteuning die de HD-800 biedt voldoende om de geluidspuristen tevreden te stellen. Ook wma wordt ondersteund. De standaard opslagcapaciteit van 20GB is genoeg om een flink aantal nummers op te slaan, ongeacht 's mans favoriete fileformaat.

Ingepakt en verlicht: de HD-800 in al zijn glorie

Samengevat produceert de X-Clef HD-800 een prima geluidskwaliteit. Het geluid lijkt erg op wat de HD-500 voortbrengt en dat was prima in orde. Ook de ondersteuning van Ogg Vorbis, wma en wav is een welkome aanvulling. Uiteraard wordt VBR voor mp3 ook ondersteund - variabele bitrates bij wma zijn niet in de specificatielijst van de HD-800 opgenomen.

Extra functionaliteit & prijsstelling

Zoals al eerder vermeld is de X-Clef HD-800 een mp3-speler met behoorlijk wat extra's. Naast een FM-tuner en een ingebouwde microfoon, beschikt de unit over een mogelijkheid tot direct-encoding. Zodoende kan men geluid van een externe bron aftappen, dat dan naar mp3-formaat wordt omgezet. Tevens is er een textviewer aanwezig, zodat standaard tekstfiles (*.txt) op het lcd getoond kunnen worden.

De textviewer (links) en de voicerecorder

Laatstgenoemde functie is best bruikbaar om korte memo's weer te geven. Voor songteksten is het allemaal wat minder geschikt, aangezien men geen tekstfile kan inladen wanneer er een nummer wordt afgespeeld. Het inlaadproces is ook nogal langgerekt van aard. Nuttiger is de FM-tuner, die een stuk verbeterd werd ten opzichte van de voorganger (de tuner op de HD-500). Een flink aantal station-presets kunnen opgevuld door gebruik te maken van de autoscan. Er werden elf stations gevonden door zelf te scannen - een gemiddelde flashspeler pikt in onze testregio een stuk of tien sterke signalen op. De ontvangstkwaliteit is redelijk, maar de hoeveelheid ruis valt niet te negeren. Het is wel mooi dat men gelijk van de radio op kan nemen.

Over opnemen gesproken: de HD-800 kan opnames maken via de interne microfoon. De kwaliteit van deze voicerecordings is ruim voldoende. Men kan kiezen uit bitrates van 32kbps tot en met 128kbps, al dient gezegd te worden dat opnames van minder dan 64kbps weinig florissant klinken. Er is dan een soort van digitaal lawaai waarneembaar, dat bij hogere bitrates overgaat in een steeds kalmer geruis. Voicerecordings worden overigens opgeslagen in mp3-formaat.

Direct-encoding met de HD-500 (rechts) als bron

Hoewel het te betwijfelen valt of iedereen uitgebreid gebruik gaat maken van direct-encoding, is het toch een aardige toevoeging. We zien dergelijke functionaliteit steeds vaker terug in mp3-hardware. De line-in mogelijkheden van de geteste X-Clef zijn geavanceerd. Om te beginnen beschikt de HD-800 over een ingang die zowel analoge en digitale als optische signalen kan verwerken. Ook is er een mogelijkheid tot synchronisatie met de geluidsbron, zodat bijvoorbeeld het rippen van een CD via een draagbare CD-speler georganiseerd kan verlopen. De resultaten van de line-in opnames zijn bevredigend, hoewel ook in dit geval geldt: hogere bitrates leveren mooiere mp3's op. Nu heeft men weinig te klagen wat betreft het aanbod aan bitrates: er zijn maar liefst vijftien coderingskwaliteiten (van 32 tot en met 320kbps) om uit te kiezen. Vanaf 192kbps wordt het echt de moeite waard om te gaan coderen - en dan vooral als de gebruiker een optische kabel tot zijn beschikking heeft. De geproduceerde mp3-files benaderen de originele kwaliteit heel behoorlijk. Wel treedt er snel vervorming op, wanneer het volumeniveau van de bron hoog ligt. Vooral bij baspartijen wil het resultaat nog wel eens in een woest gezoem ontaarden. De oplossing is simpel: stel het volume van de bron zorgvuldig in. Helaas zien we geen UV-meters op ons scherm, zodat het gissen blijft waar het piekniveau van de bron ligt.

De HD-800 (links) is vrij dik, maar het kan altijd erger: de Mpio HD100 is een stuk dikker

De HD-800 biedt nog een paar andere extraatjes. Zo is de mogelijkheid tot bookmarking goed gevonden. Men kan bij een afzonderlijk nummer een geheugensteuntje (bookmark) plaatsen, zodat dit nummer op elk moment weer teruggehaald kan worden. Door verschillende nummers aan dezelfde geheugensteun toe te kennen, wordt een playlist gegenereerd. Dit principe wordt aangeduid als 'playlist-on-the-fly' en het is een mooie aanvulling op de nogal kale standaard zoekopties. In totaal kan men tien playlists genereren, zodat er voldoende mogelijkheid is om diverse genres of albums in afzonderlijke geheugenplekken te plaatsen.

Verder is er nog een fade-in optie (niet erg spectaculair uitgevoerd) en zijn er zaken als 'auto power off' en een sleep timer geïmplementeerd. MCL bevestigt daarmee dat de HD-800 - net als zijn voorganger - een echte hobbyistenspeler is geworden. Soms weet men van gekkigheid niet wat men met al die opties aan moet, maar het is toch mooi dat er zoveel functionaliteit in een dergelijk apparaat wordt gestopt.

Prijsstelling

Zoals uit de inleiding al bleek, richt MCL zich met zijn HD-reeks toch op de wat minder koopkrachtige consument. Dat men voorgaand feit niet kan aflezen uit het repertoire aan mogelijkheden, pleit voor het hele concept. De HD-800 is een unit die uitnodigt tot speels gedrag en dat is toch vrij uniek voor een apparaat in de 1,8"-klasse. Het lijkt erop dat de unit zich de komende maanden kan ontwikkelen naar een hoger niveau, simpelweg omdat er een brede markt mee bereikt wordt. Die markt levert een hoop feedback en de firmware van X-Clef staat bekend om zijn dynamische karakter.

De introductieprijs van de HD-800 is vergelijkbaar met de huidige prijs van een Philips HDD100, die ooit op 499 euro begon

Vanuit dat oogpunt gezien valt de adviesprijs van ongeveer 399 euro erg mee. Retailers bieden de speler al enige tijd aan voor een bedrag dat rond de 350 euro schommelt. Voor dat bedrag verkrijgt men een aardige opslagcapaciteit, een toereikende geluidskwaliteit en een hoop leuke extra's. Boven alles moet men de HD-800 zien als een veel compactere en verbeterde versie van de HD-500. Goed, de gebruiker betaalt aanzienlijk wat meer voor een HD-800 dan voor de 2,5"-variant, maar wie de speler in zijn hand heeft kan dit wel begrijpen. De speler benadert nergens de verfijndheid van een Apple iPod, noch kan MCL prat gaan op een kennisbasis als die van Creative of iRiver. Dat lijkt ook niet de essentie achter het concept geweest te zijn. De prijs/prestatieratio ligt veel gunstiger dan bij het gros van de aanwezige 1,8"-HDD-spelers en juist dat zal veel mensen aanspreken.

Na enig gefriemel kan men de USB- en adapterkabel ook aansluiten, wanneer de HD-800 in zijn hoesje is geplaatst

Feitelijk doorbreekt de HD-800 een financiële barrière en opent het apparaat de 1,8"-markt voor de wat onbekendere bedrijfjes. Het is een van de weinige compacte HDD-spelers die ook in Azië verkrijgbaar is (een continent dat vooral op flashspelers is geënt) en hier moet het ding het vooralsnog opnemen tegen grote namen als Apple, iRiver en Philips. Het succes van de HD-500 doet vermoeden dat het met zijn opvolger ook wel goed gaat komen. Wellicht komen er later dit jaar nog HD-800's met meer opslagcapaciteit beschikbaar, maar voor velen onder ons is 20GB voldoende.

Conclusie & links

Men kan gerust stellen dat de HD-800 een groot deel van de beloftes inlost. Het belangrijkste uitgangspunt, het aanbieden van een goedkoop 1,8"-alternatief dat kwalitatief toch goed in elkaar steekt, lijkt te zijn bereikt. De unit is onderdeel van een nieuwe generatie HDD-spelers, waarin rijkelijk gestrooid wordt met extra features. Vanwege het aparte design en het fraaie lcd'tje maakt de speler bij voorbaat al een eigenzinnige indruk. Degenen die het aandurven om een wat minder gereputeerde unit als de HD-800 een kans te gunnen, zullen aangenaam verrast worden door de intuïtieve bediening en de acceptabele geluidskwaliteit. Ook als 'mass storage device' werkt het apparaat als een zonnetje.

De HD-800 leent zich prima als opslagmedium

Er zijn ook een hoop mindere zaken opmerkbaar. Het ontbreken van een databasefunctionaliteit zorgt ervoor, dat de gebruiker zijn collectie zelf fatsoenlijk moet ordenen. Niet iedereen geeft de voorkeur aan een directory-based methode die de HD-800 vereist, simpelweg omdat veel mensen uitgaan van ordening op id3-tags en -attributen. Ook reageert de vierpuntsdruktoets aan de voorzijde van de speler soms maar matig op input. Tenslotte zijn er nog de gerechtvaardigde twijfels over de stabiliteit van de HD-800. Gezien de ervaringen met de ietwat instabiele firmware van de HD-500, is het even afwachten of de HD-800 ook op de lange duur goed blijft presteren. Verborgen gebreken laten vaak een tijdje op zich wachten en deze unit zou er wel eens ontvankelijk voor kunnen zijn.

Een aantal malen sloeg de speler vast: tweemaal bij het afsluiten, eenmaal na het coderingsproces, eenmaal omdat de accu leeg raakte en de speler nergens meer op reageerde. Ook zagen we af en te een hoop onzin op ons scherm verschijnen, waaruit bleek dat het ontcijferen van id3-tags af en toe problemen opleverde. Al met al kwamen we nogal wat bugs tegen, iets wat zijn weerslag zal hebben op de uiteindelijke score.

De HD-800 (links) naast zijn inspirator, de HD-500: beide prima units

Geduldige mensen met een redelijk aanpassingsvermogen zullen echter in hun sas zijn, wanneer ze de HD-800 een tijdje hebben uitgeprobeerd. Zoals al vaker gezegd werd: de HD-800 leent zich prima als hobbyistenmachine, vanwege de ruime featureset en een grote mate van aanpasbaarheid. Op zichzelf is het ook een compacte speler die prima past in het rijtje moderne 1,8" HDD-spelers. Hoewel de afwerking op vele punten wat minder geraffineerd is dan bij bijvoorbeeld een Apple iPod, heeft MCL de stijgende lijn toch weten voort te zetten.


Categorienaam	Wegingsfactor	Score

Accessoires	10	75

Design	13	75

Data transfer / management	10	70

lcd	8	80

Navigatie & bediening	14	80

Geluidskwaliteit	16	75

Stroomvoorziening	10	80

Extra's	8	85

Prijs	11	80

Stabiliteit (bugs in firmware)	-0.01 ~ -1 per bug	- 2,5

Eindtotaal	100	75