Jaaroverzicht: De grillen van de muziekindustrie

Inleiding

2007 heeft voor de muziekindustrie enkele significante ontwikkelingen gekend die we in dit overzicht belichten. De meest in het oog springende is het feit dat drie van de vier grootste platenmaatschappijen muziekbestanden zonder drm zijn gaan aanbieden.

Ook de kopieerbeveiliging op cd'tjes werd het afgelopen jaar door de laatste van de grote labels ten grave gedragen. Ondertussen slinkt de verkoop van de glimmende schijfjes steeds verder, zonder dat dit voldoende wordt gecompenseerd door betaalde muziekdownloads. Dat zou te maken kunnen hebben met het feit dat er in 2007 voor het eerst meer aan games dan aan muziek werd uitgegeven.

Andere opvallende ontwikkelingen vonden plaats op het gebied van 'gratis' muziek, zoals de deal tussen Nokia en Universal die telefoonkopers een jaar lang onbeperkt laat downloaden. Het is een voorbeeld van het nog voorzichtige geëxperimenteer van muziekmaatschappijen met alternatieve zakenmodellen om geld aan hun artiestenstal te kunnen blijven verdienen. Sommige bands denken overigens helemaal geen label meer nodig te hebben om hun waren te slijten. Zo zette Radiohead zijn meest recente album voor een door de koper te bepalen prijs op het web, vermoedelijk ook als experiment om uit te vissen wat muziek nou eigenlijk waard is. Dat dit geen eenvoudige vraag is, wees een rechtszaak tegen een filesharer in het afgelopen jaar uit: voor hoeveel geld Capitol Records door de actie van de beklaagde het schip in was gegaan, kon het label niet zeggen.

Van geluidsdrager naar digitaal

De cijfers waren aan het begin van 2007 al niet echt rooskleurig. De International Federation of the Phonographic Industry wist weliswaar te melden dat er in 2006 ten opzichte van 2005 tweemaal zoveel was verdiend aan muziekdownloads, maar de omzetdaling bij de verkoop van muziek op geluidsdragers bleek groter. Dat zou volgens de Ifpi voor een belangrijk deel aan filesharing te wijten zijn: slechts 14 procent van de mensen met een mp3-speler zou de muziek op het apparaat uit legale bron betrekken.

Ondanks dat stopte EMI in januari als laatste grote muziekmaatschappij met het tegen kopiëren beveiligen van audio-cd's. Met Sony's 'rootkit'-soap nog vers in het geheugen, begrepen de platenmaatschappijen dat drm op cd'tjes tot nogal wat frustratie bij goedwillende kopers kan leiden. Bovendien bleken de kosten van het gebruik van de beveiliging niet op te wegen tegen de baten, getuige de steeds sneller krimpende cd-markt.

In heel Europa bleef de cd-verkoop dalen, met uitschieters naar 10 tot 12 procent minder omzet dan in het voorjaar van 2006. België bleek een van de weinige landen waar positief nieuws was te melden; daar steeg de verkoop van geluidsdragers met 0,2 procent. In het najaar meldde de Ifpi dat de cd-verkoop wereldwijd met meer dan 12 procent was teruggelopen, terwijl de omzet uit muziekdownloads met niet meer dan 6,8 procent omhoog ging.

Tegelijkertijd begon duidelijk te worden dat de dvd-verkoop behoorlijk in de lift zat en ook de uitgaven aan games bleken fors toe te nemen. Het afgelopen jaar ging de omzet van de gamesindustrie dan ook voor het eerst die van de muziekindustrie voorbij. In Nederland was dat vorig jaar al het geval. Omdat consumenten hun geld maar één keer uit kunnen geven, is het niet ondenkbaar dat de uitgaven aan dvd's en games een significante reden vormen voor de afname van de inkomsten van de muziekindustrie. Niettemin blijven de platenbonzen van mening dat filesharing en andere niet-legitieme vormen van digitaal muziek betrekken, de hoofdoorzaak vormen van de teruggang van de muziekverkoop.

Dat was dan ook de reden dat de Russische overheid halverwege 2007 de populaire muziekdownloadsite AllofMp3.com sloot, na forse druk van de VS. Deze site opereerde jarenlang dankzij een maas in de Russische wetgeving, waardoor er geen rechten aan internationale auteursrechtorganisaties werden afgedragen. Aan het gebruik van het onbeschermde mp3-formaat was eigenlijk al duidelijk dat de site niet legitiem kon opereren op de internationale markt: op dat moment eisten alle grote platenmaatschappijen namelijk nog dat muziek in met drm beschermde formaten ter download werd aangeboden.

De site kwam later echter weer vrolijk terug als Mp3sparks.com en biedt als vanouds goedkope tracks en albums van bekende en minder artiesten aan. De Russische rechtbanken vinden tot dusver dat de wetswijziging die dergelijke sites de das om zou moeten doen, niet volstaat.

In het begin van het jaar bevestigde onderzoeksbureau Gfk de vrees van de muziekindustrie: hun cijfers wezen uit dat de Nederlandse muziekdownloadmarkt stagneerde. Dat beeld werd bevestigt door Ilse Media toen dit bedrijf eind maart aankondigde de stekker uit zijn muziekdienst Download.nl te trekken. Het bedrijf gaf een interessante reden op voor het besluit: het zou niet vlotten met de downloadmarkt omdat de muziekindustrie drm verplicht stelde. Op dat moment waren de muziekbazen echter al hard aan het nadenken over het afschaffen van digitaal rechtenbeheer.

De teloorgang van drm

Digital rights management is de methode die ervoor had moeten zorgen dat de muziekindustrie de exclusieve distributierechten op muziek behield. Immers, gewapend met muziek in het onbeschermde mp3-formaat is het tevens de internetter die in staat is de muziekwerken te verspreiden.

De platenbonzen gingen vraagtekens zetten bij het gebruik van rechtenbeheertechnologie toen bleek dat de verkoop van digitale muziek in 2006 minder hard was gegroeid dan het jaar daarvoor. Bovendien werd de teruggang in de cd-verkoop er niet door gecompenseerd. Het gebruik van drm werd al als problematisch ervaren vanwege het gebrek aan compatibiliteit tussen verschillende afspeelsystemen, met gefrustreerde gebruikers als gevolg. Daar kwam nog bij dat geen enkele techniek de kraaklustigheid van het hackersgilde had weten te overleven.

Amazon, de grootste Amerikaanse online retailer, had halverwege 2006 al aangekondigd drm-vrije muziek te willen gaan verkopen. Op dat moment had het webwarenhuis in het geheel geen downloadfaciliteit voor muziek, en de retailer leek te geloven dat het zonder drm het gemakkelijkst zou zijn om zich een plek te verwerven op de door Apples iTunes gedomineerde markt. Tegen de zin van de grote labels verkocht Apple muziek voor een vast bedrag van 99 dollarcent. Het is niet onwaarschijnlijk dat Amazon met de belofte van variabele prijzen, waarmee de hits duurder verkocht kunnen worden, heeft geholpen de muziekmaatschappijen warm te maken voor de drm-vrije verkoop.

Eind januari bleek tijdens een jaarlijkse beurs voor de muziekindustrie dat de vraag of drm nog wel nuttig was, prominent op de agenda's van de grote platenbazen stond. Enkele dagen later riep Apple-voorman Steve Jobs de muzieklabels op om de drm-handdoek in de ring te gooien. Hij wees er daarbij op dat Apple, net als andere muziekretailers, door de muziekmaatschappijen gedwongen was een rechtenbeheersysteem - Fairplay - te gebruiken. Weliswaar zou Apple ook Fairplay in licentie kunnen geven om compatibiliteitsproblemen op te lossen, maar Jobs was bang dat dat dit ertoe zou leiden dat het sneller zou worden gekraakt, als gevolg waarvan boze platenbonzen de muziekverkooplicentie in zouden trekken. Het afschaffen van drm zou dus het beste zijn, aldus Jobs.

De eerste grote platenmaatschappij die drm op de helling zette, was EMI. Het enthousiasme over de eerste geruchten hierover zakte echter enigszins in toen duidelijk werd dat de muziekmaatschappij hier wel een hogere prijs tegenover wilde zetten, en hierin kreeg het bedrijf begin april zijn zin: iTunes zette EMI's drm-loze tracks voor 1,29 dollar in de etalage. Er zou echter worden overwogen om deze te verlagen naar 99 dollarcent, dezelfde prijs als er voor beschermde tracks moet worden betaald. Ook Microsoft heeft overigens aangegeven drm-vrije tracks in zijn Zune-muziekshop te willen zetten.

Op de valreep van het afgelopen jaar kondigde ook Warner aan dat het, via Amazons webshop, zijn hele catalogus als drm-vrije mp3'tjes zal aanbieden. Universal was toen al bezig met de overstap naar een drm-loos aanbod. De eerste stap die de maatschappij op dit vlak heeft gezet, is het in mp3-formaat aanbieden van de muziek van zijn in klassieke muziek gespecialiseerde dochter Deutsche Grammophon. Sony BMG zal dus de laatste van de grote vier zijn die overstag gaat - de vraag is enkel wanneer.

Als de cijfers van de Britse online muziekwinkel 7 Digital als toonaangevend mogen worden opgevat, is het wellicht een goed idee als Sony BMG niet te lang afwacht. Volgens deze retailer verkoopt drm-loze muziek namelijk viermaal beter dan beschermde tracks.

(Gratis) toekomstmuziek?

Een groeiend aantal personen binnen de muziekindustrie lijkt zo zoetjesaan te accepteren dat mensen graag downloaden en dat ze dat, vooral als het arme studenten zijn, het liefst voor niets doen. Aan het begin van het voorbije jaar werd dan ook een overeenkomst gesloten tussen de muziekdienst Ruckus Networks en de vier grote maatschappijen EMI, Sony BMG, Universal en Warner. Deze maakt het voor alle studenten van het Amerikaanse hoger onderwijs mogelijk om gratis muziek te downloaden, welke overigens weer wel van drm is voorzien. De downloads worden gesponsord door advertenties in de applicatie van Ruckus, waarmee de rechten worden betaald - net als bij de deals die YouTube eerder met maatschappijen als Warner sloot.

Ook niet-studenten kunnen via een door reclame ondersteunde dienst aan muziek komen. In het najaar opende de muzieksite SpiralFrog zijn deuren. Deze site biedt, naast het repertoire van een aantal onafhankelijke labels, ook muziek uit de stal van Universal aan.

Deze muziekmaatschappij leek voorop te lopen bij de ontwikkeling van alternatieve businessmodellen. Zo meldde Universal dat er wordt gewerkt aan de gratis online muziekdienst Total Music, en het label is nog in onderhandeling met andere maatschappijen om het intiatief gezamelijk aantrekkelijk te kunnen maken.

Een van de eerste concrete uitvloeisels van Universals idee van 'gratis muziek' is de overeenkomst met mobieltjesfabrikant Nokia, die eerder deze maand werd getekend en die wel eens revolutionair kan blijken te zijn. De deal maakt het voor kopers van bepaalde telefoons uit Nokia's N-serie mogelijk om een jaar lang Universal-muziek te downloaden. Volgens de platenmaatschappij is deze overeenkomst de eerste stap op weg naar een nieuw toegangsmodel voor muziek, waarbij de consument betaalt via de prijs van een apparaat, of via het internetabonnement.

Was het idee om via de isp voor muziek te betalen vorig jaar nog onderwerp van verhitte discussies in het Franse parlement, ook in Nederland is dit idee meerdere malen geopperd. Aan het begin van het jaar werd het nog bij de PvdA- en CDA-fracties besproken, maar de plannen bleven 'puur hypothetisch'. Het zou volgens de betrokken parlementariërs een realistischer idee zijn dan drm omdat downloaden toch niet is tegen te houden. Eerdere berichtgeving dat er daadwerkelijk aan wetgeving op dit gebied werd gewerkt werd echter tegengesproken: er zouden 'geen signalen' zijn dat muziekmaatschappijen die kant op wilde.

Inmiddels lijkt dat beeld dus achterhaald: de muziekindustrie denkt hier wel degelijk over na. Sterker nog, bij de Franse isp Neuf Cegetel mogen abonnees met een tripleplayabonnement van 29,90 euro per maand, sinds augustus ongelimiteerd muziek uit de catalogus van - opnieuw - Universal binnenhengelen. Ook de Deense tak van de Ifpi werkt aan een speciale filesharinglicentie voor isp's. Volgens in het najaar bekendgemaakte plannen zou die 16 euro per klant per maand moeten kosten.

'Gratis' muziek van een andere orde kwam ons in het afgelopen jaar overigens nog ter ore via de Britse band Radiohead. Dit muzikale gezelschap bracht zijn laatste album 'In Rainbows' via de eigen website uit - twee maanden voordat het in de winkel lag - en liet de klant zelf bepalen hoeveel geld die ervoor over had. Dat kon, op een klein bedrag aan administratiekosten na, desgewenst niets zijn. Volgens comScore werd het album voor gemiddeld zes euro binnengehengeld, een bedrag dat nogal laag zou zijn omdat zestig procent van de downloaders niets wilde betalen. Radiohead betwist deze cijfers maar wil niet zeggen hoe de vork dan wel in de steel zit.

De band zegt tot de opmerkelijke releasemethode te zijn gekomen onder meer omdat ze zonder platenmaatschappij zat en alle tot op heden uitgebrachte albums voor de release uitlekten. 'Dus lieten we het zelf maar uitlekken', aldus zanger Thom Yorke. Het album werd op oudejaarsavond integraal live uitgevoerd; het optreden is, hoe kan het ook anders, gratis op het internet te bekijken. Komend jaar zal moeten uitwijzen of de In Rainbows-strategie bij andere gevestigde namen navolging vindt.

Wat vind je van dit artikel?

Geef je mening in het Geachte Redactie-forum.

Reacties (21)

De daling van de muziek verkopen kon ook wel eens te maken hebben met de kwaliteit/diversiteit van de muziek die aangeboden wordt. De grote platenmaatschappijen nemen weinig risico's met nieuwe artiesten of muziekstijlen. Effect is dat het muziekaanbod verschraald. Mensen zijn niet bereid om het zoveelste van commercie druipend product dat op zijn buurman lijkt te kopen.

Daarom is het wel goed dat de kleinere artiesten nu zelf hun distributie kunnen doen. Dan krijgen we weer wat nieuws en interessants. Natuurlijk zal daar ook rommel tussen zitten, maar het goede kan ook boven komen drijven. Dan wordt muziek weer interessant.

Ik vind dit nogal een zeer gemakkelijke uitleg. Vooreerst zijn er genoeg nieuwe artiesten te ontdekken geweest in 2007. Platte commerciële rommel is er ook al altijd geweest.

De voornaamste reden is simpelweg een verschuiving in de te spenderen budgetten. Vooral de grote doorbraak van DVD heeft ervoor gezorgd dat veel mensen minder muziek gingen beginnen kopen ten voordele van DVDs. In mindere mate kan hetzelfde gezegd worden van games, waar 2007 toch wel het jaar is waarin je je als volwassene niet langer hoefde te schamen omdat je games speelt (vooral dankzij de populariteit van de Wii).

Misschien is het interesant om ook Sellaband te vermelden bij op de laatste pagina van dit artikel. Sellaband is opgericht door een aantal ex-werknemers van Sony BMG. Het bedrijf laat 'klanten' door het doneren van een klein bedrag bepalen welke artiesten/bands een CD mogen maken. Als er genoeg geld voor een artiest is opgehaald dan duiken zij de studio in en maken een professioneel album. Iedereen die geinvesteerd heeft krijgt daarna de CD gratis. Daarnaast is het mogelijk voor investeurs om (overbodige) CDs te verkopen aan andere mensen waardoor er winst gemaakt kan worden. Het is ook mogelijk om 3 tracks van elke bij Sellaband opgenomen CDs gratis te downloaden. De overige tracks kunnen tegen een klein bedrag (50 cent) worden gedownload.
Het is een heel interesant concept en ik zou zeggen: check it out!

[Reactie gewijzigd door brute51 op 3 januari 2008 17:14]

Soms begrijp ik de muziekindustrie ook niet. Aan de ene kant jagen ze met BREIN op alles wat zich maar illegaal beweegt, aan de andere kant gooien ze de rechten eraf en bieden het hier en daar zelfs gratis aan.

Een ander puntje wat ik wel wilde opmerken: men klaagt weliswaar over omzetdaling, maar omzet is niet gelijk aan winst. Er worden dan wel 12% minder CDs verkocht, aan de andere kant hebben ze dan ook minder kosten voor productie, distributie, promotie etcetera. Een online muziekwinkel biedt toch wel wat financiele voordelen en met een stijging van 6% of meer (ben het ff kwijt) is dat toch zeker niet verkeerd. Ik vraag me af waar men onder de streep meer overhoudt.

Persoonlijk ben ik ervoor dat artiesten zelf hun werk publiceren. Dan weet je zeker dat het album er zo uitziet zoals de muzikant het bedoeld heeft, dat de inkomsten ook daar terecht komen waar het intellectueel eigendom ligt en is het niet duurder dan het moet zijn. Alleen is het helaas niet zo eenvoudig als het lijkt. Creatieve breinen zijn vaak niet zakelijk scherp en zo krijg je toch weer een "middle-man" die gaat kasseren. Gelukkig is dit via online distributie wel stukken minder.

De muzikant speelt online of in concert, doet dat wat hij graag wil doen namelijk zijn muziek maken en spelen en verdient daarmee zijn levensonderhoud, terwijl de luisteraar betaalt voor wat hij krijgt en krijgt waar hij voor betaalt. Sounds pretty fair to me...

Tegen de tijd dat acteurs en artiesten NORMALE salarissen verdienen , (dus geen 30 miljoen voor een beetje acteren in een film) dan pas ontstaat er van mijn kant begrip voor de kopieerkwestie.

Wat men word wijsgemaakt over het feit dat hoe meer mensen kopieeren, hoe minder muziek en films er kunnen worden gemaakt is pure oplichterij. Dat zou dan gewoon aan die absurd hoge salarissen liggen, van zowel de producenten als de artiesten, niet aan de kopieerders.

Huilen zodat ze een zevende porsche/twaalde villa kunnen kopen terwijl de muziekliefhebber tegenwoordig steeds meer aan koopkracht verliest, lang leve torrent.

BYEBYE

Er zijn meer mensen nodig om een film te maken dan alleen acteurs en producenten. Visagie, props, cameramensen, editors, focus pullers, belichters, locatiescouts, catering, set dresser... etc etc etc...
Kijk voor de grap eens een aftiteling van een film. Die mensen rijden echt niet allemaal een dikke Ferrari.

Maar wordt dit bedrag dan "eerlijk" verdeeld? Als je soms hoort wat acteurs krijgen voor een rol... De beloning voor de anderen is denk ik niet te vergelijken met wat de acteurs verdienen.

Ga je naar een film toe omdat Brad Pitt erin speelt of ga je er heen omdat John Smith de belichtings-assistentie doet?

Een klein deel van de acteurs verdient een vorstelijk salaris; de rest van het personeel krijgt modaal plus nog wat (afhankelijk van hoe hoog je in de ladder zit en of je expert bent). Er zijn ook een hoop acteurs die alleen maar in bijrolletjes landen of 3 jaar op de bank zitten.

Tegen de tijd dat acteurs en artiesten NORMALE salarissen verdienen , (dus geen 30 miljoen voor een beetje acteren in een film) dan pas ontstaat er van mijn kant begrip voor de kopieerkwestie.

Acteur willen zoveel geld omdat ze weten dat er door hun zo veel te verdienen valt. Als ze dat niet zouden vragen zou het alleen maar in de zakken van één of andere directeur komen!

Veel acteurs spelen ook in independant movies waar ze dus absoluut niet veel voor krijgen (zie bijv. Resevoir Dogs met een budget van "maar" 1,2 milioen).

Sure, maar als die acteurs bekend maken dat ze 3 miljoen vragen ipv 30 miljoen, dan zal de consument best het verschil terug willen zien, en dat gaat dan heus niet in het potje. En 1 v/d partijen moet het initiatief nemen, als niemand dat doet gebeurd er dus ook niets.

Er mag misschien ook gelijk een linkje bij naar het Wired-artikel van David Byrne die uitlegt op welke manier de muzikant zelf nog vooruitkan.

http://www.wired.com/ente...c/magazine/16-01/ff_byrne

Erg interessant om te zien; digitale distributie momenteel is ook niet zaligmakend.

Over het algemeen positieve ontwikkelingen dunkt me. De consument heeft duidelijk gemaakt niet aan DRM te willen beginnen (en zolang het meer irritatie dan plezier oplevert hebben zo imho groot gelijk)
Ben alleen benieuwd wanneer hollywood dit inziet.

Mmmh ik moest meteen aan Oink denken en het inmiddels overbekende artikel van de blogger Demonbaby.

brompot758: helemaal mee eens!

De verschraling is echt heel erg de laatste jaren. De majors hebben zeer nauwe banden met de rest van de industrie (radio/tv) en pushen de meest ranzige hype-producten terwijl kwaliteit blijft liggen of in de indie/alternatieve hoek terecht komt (De meeste "alternatieve" muziek is niet eens zozeer alternatief meer, alswel iets minder hapklaar dan de gebruikelijke r&b/dance-pop. Een bandje als Franz Ferdinand was vroeger makkelijk opgepakt door een major).

Punt is natuurlijk wel dat als mensen de pruttelhitjes downloaden, en limewire toch aanstaat, de stap erg klein is om ook de wat betere muziek dan maar digitaal onbetaald binnen te halen. En dat doen we nu allemaal, waardoor de industrie er steeds beroerder aan toe raakt.

Ik hoop dat in 2008 de hegemonie van de majors verder doorbroken wordt, muzieksamenstellers weer voor zichzelf gaan denken en artiesten nieuwe businessmodellen vinden om van hun kunst rond te kunnen komen.

De roddel dat Apple met Jay-Z een label gaat starten lijkt me alvast een lekker beginnetje

[Reactie gewijzigd door lombdude op 3 januari 2008 17:29]

Het is ook gewoon veel te makkelijk om muziek te downloaden.

Met limewire pro (die je illegaal hebt) download je op max speed.
Anders haal je wel albums binnen via torrents die ook vaak op high speed gaan.

Het is gewoon sneller dan een cd kopen.

Sorry hoor, maar ik ga geen muziek kopen als ik het makkelijker kan downloaden, en het me geen geld kost. Tuurlijk is het slecht voor de markt. Aan de andere kant vind ik het altijd raar dat artiesten zeuren, maar bakken geld hebben en in 15 auto's rijden ( Luister maar naar nickelback-rockstar )

[Reactie gewijzigd door Janusch op 4 januari 2008 00:35]

weetje, ik heb even mn playlist doorgenomen, van de 200+ artiesten die erin staan weet ik knap zeker dat misschien twee of drie bandjes dik verdienen en tig auto's rijden (om jouw voorbeeld erbij te pakken) terwijl de rest echt zoveel niet binnenhaalt en vaak day jobs hebben om zelfs maar rond te kunnen komen.

die opmerking van je zegt geloof ik meer iets over jouw playlist dan over artiesten in het algemeen

Goed zo, nu de films nog.

Ik moedig ze alvast aan om HDCP en de hele schijtzooi alvast door te spoelen door consequent geen HD films te kopen en ze allemaal te downloaden via een betaald usenet abbonement. Dat is de enige manier dat ik er zeker van kan zijn dat ze het doen op mijn HDCP loze systeem.