Kobaltprijs rijst de pan uit

Problemen voor Tesla, Samsung en Apple?

De situatie in Congo

"Massaverkrachtingen, het levend verbranden van mensen, het afhakken van ledematen, kidnappen, kleine kinderen inzetten voor slavenarbeid: je kunt het zo gek niet bedenken of het gebeurt hier." Dat zei de Nederlandse generaal-majoor buiten dienst Patrick Cammaert in een tv-uitzending in 2006. Hij zwaaide toen de scepter over een VN-leger van zeventienduizend man, met als taak het bestrijden van een paar duizend militieleden die dood en verderf zaaiden in het oostelijke gedeelte van Congo, waar de mensenrechten veelvuldig worden geschonden.

Joseph Kabila. ©ANP / Thomas Nicolon.

In de Democratische Republiek Congo is het al decennialang onrustig en instabiel, waarbij gevechten en oorlogen het land nog altijd verscheuren. Tussen 1997 en 2003 zijn vijf miljoen mensen omgekomen in de toenmalige burgeroorlog. In de afgelopen jaren was het relatief rustig, maar in de eerste maanden van dit jaar zouden er in de oostelijke provincie Ituri alweer tweehonderdduizend mensen zijn gevlucht voor oplaaiend geweld tussen etnische groepen. Daarbij zijn onder meer door brandstichtingen meer dan honderd mensen omgekomen. Ook de nog altijd aanwezige VN-troepen hebben het moeten ontgelden. In december 2017 kwamen vijftien VN-medewerkers en vijf blauwhelmen om het leven toen een islamitische, extremistische groep een afgelegen VN-basis aanviel.

Sinds Congo 58 jaar geleden onafhankelijk werd van België, is er nog nooit sprake geweest van een fatsoenlijke machtsoverdracht. Joseph Kabila is al sinds 2001 de president van het land. Hij probeert wanhopig aan de macht te blijven, terwijl hij volgens de grondwet allang had moeten vertrekken. Demonstranten die tegen zijn aanblijven hebben geprotesteerd, kregen in februari te maken met excessief politiegeweld: twee demonstranten kwamen om het leven door politiekogels. Ondertussen proberen verschillende groepen met geweld gebieden, geld en steun te krijgen in aanloop naar de verkiezingen, die waarschijnlijk later dit jaar plaatsvinden, schrijft The Guardian.

©Amnesty International/Afrewatch.

Mede dankzij de voortdurende instabiliteit is het land straatarm. En dat terwijl Congo rijk is aan vele grondstoffen, zoals diamant, koper, goud en coltan. In het Afrikaanse land wordt dan ook volop gedolven naar deze delfstoffen. Veel van deze rijkdommen in de Congolese grond zijn een directe oorzaak voor de conflicten. Zo zijn de goudmijnen een voortdurende bron van conflicten, waarbij verschillende groepen al dan niet met geweld proberen de controle over de mijnen te krijgen.

Hoewel het kobalt uit de zuidelijke provincie Katanga met de dag meer waard wordt, is deze 'copper belt' van Congo in vergelijking met de goudmijngebieden behoorlijk rustig. Mark Dummett van Amnesty International noemt het 'waarschijnlijk het meest stabiele gebied van Congo'. "Kobalt staat eigenlijk los van de conflicten. Gevechten vinden er niet plaats. Dat komt omdat de overheidstroepen dit gebied stevig in handen hebben. Ze moeten ook wel, anders is het snel gedaan met de regering. Kobalt is namelijk een belangrijke financieringsbron", aldus Dummett.

Een fabriek in Congo bewerkt stukken ruw kobalt voordat het naar China wordt verscheept. ©ANP / Samir Tounsi.

Leveren alle verschillende mijnbouwactiviteiten Congo eigenlijk nog wel iets op? Darton Commodities is daar vrij stellig over: 'het product draagt duidelijk niet bij aan de Congolese economie'. Volgens het bedrijf wordt tachtig procent van het gewonnen kobalt naar China verscheept, waar het wordt verwerkt in fabrieken, zodat het bijvoorbeeld kan worden gebruikt voor de productie van accukathodes. Darton Commodities zegt dat China inmiddels zestig procent van de totale wereldwijde productie van verwerkt kobalt voor zijn rekening neemt. De echte winsten blijven hangen bij buitenlandse partijen, waaronder mijnbeheerders als het Zwitserse mijnbouwconcern Glencore en China Molybdenum, of het Chinese Huayou Cobalt.

In maart werd bekend dat president Kabila van plan is om de belastingheffingen en royaltybetalingen bij mijnbouwactiviteiten flink te verhogen, ondanks protesten vanuit de mijnbouwsector. Dit kan uiteindelijk leiden tot hogere prijzen voor elektrische auto's en elektronica, en zal Congo wellicht meer belastinginkomsten opleveren, al lijkt het onwaarschijnlijk dat de bevolking daar veel baat bij zal hebben.

• Volgende pagina 5. De omstandigheden in de Congolese kobaltmijnen