Intel Core i3 13100, i5 13400 en i5 13500
- Intel Core i3 13100
- Intel Core i5 13400
- Intel Core i5 13500
Intel Core i3 13100
De Intel Core i3 13100 is in feite een iets hoger geklokte i3 12100. Hij is ook iets duurder dan dat model, dus een vernieuwende prijs-prestatieverhouding heeft de i3 13100 niet. Als je hem overweegt, bekijk dan zeker ook even de i3 13100F zonder igpu. Op het moment van schrijven is het prijsverschil met 40 euro zeer substantieel.
Intel Core i5 13400
De Intel Core i5 13400 heeft, anders dan zijn voorganger, de beschikking over vier extra Efficient-cores naast de reguliere zes Performance-cores. Dat geeft de prestaties vooral in multithreaded taken een boost. Helaas is de prijs ook meegestegen en is het prijsverschil met de F-versie bij dit model erg klein.
Intel Core i5 13500
De Intel Core i5 13500 is gemiddeld net zo snel als de AMD Ryzen 5 7600. Vooral in multithreaded taken zijn de prestaties uitstekend dankzij de extra E-cores, maar in games presteert hij door zijn wat verouderde architectuur minder goed. De prijs-prestatieverhouding is minder gunstig dan die van de i5 13400.
De scorekaarten van de nieuwe AMD-processors vind je op de volgende pagina.
Zonder daarover al te veel op de trom te slaan rolde Intel zijn dertiende generatie Core-processors begin dit jaar uit naar een veel breder publiek. Waar in oktober 2022 alleen de overklokbare i5, i7 en i9 beschikbaar kwamen, kun je nu kiezen uit tal van goedkopere opties met een vaste multiplier. Intussen kwam AMD met nieuwe 65W-modellen, toch als een soort antwoord op de kritische ontvangst van de meer verbruikende en heet wordende Ryzen 7000-chips. Voor dit artikel hebben we alle nieuwe midrangeprocessors getest. Daarbij nemen we, toegegeven, het begrip 'midrangeprocessor' enigszins ruim.
13th Gen Core ≠ Raptor Lake
Intels pr-bureau ontkent traditiegetrouw het bestaan van niet-overklokbare Intel-processors, met een knipoog uiteraard, maar samples krijgen we niet. Daarom hebben we zelf drie van de op papier interessantste modellen gekocht: de Core i3 13100, Core i5 13400 en i5 13500.
De dertiende generatie Core zal voor velen synoniem zijn met de codenaam Raptor Lake, maar alle toegevoegde modellen maken stiekem gebruik van de oudere Alder Lake-dies. In de praktijk valt de impact daarvan best mee. Voor wie de verschillen tussen Raptor Lake en Alder Lake niet meer helemaal scherp voor de geest heeft, kunnen we ze als volgt samenvatten:
- getweakt Intel 7-procedé met verbeterde channel mobility;
- verhoging van de L2-cache per P-core van 1,25MB naar 2MB;
- hoger maximaal aantal E-cores;
- snellere geheugenondersteuning tot DDR5-5600.
De i3's en i5's zijn gespecificeerd volgens Alder Lake-standaarden, oftewel met 1,25MB L2-cache per P-core en DDR5-4800-geheugenondersteuning. Intel kan afhankelijk van de beschikbaarheid ook een Raptor Lake-die gebruiken, maar dan krijg je niet alsnog de extra cache tot je beschikking.
Specificaties van de Core i3 13100, Core i5 13400 en i5 13500
De i3 is een quadcore met uitsluitend P-cores, net zoals de i3 12100 dus, maar de i5's beschikken vanaf deze generatie net als de i7's en i9's over vier of acht E-cores. Het voornaamste verschil tussen de twee i5's is dat de 13500 acht in plaats van vier E-cores heeft en bovendien een snellere UHD 770-igpu. Dat maakt het onderlinge verschil wat groter dan bij de afgelopen generaties het geval was.
| |
Core i3 13100 |
Core i5 13400 |
Core i5 13500 |
| Cores |
4P |
6P + 4E |
6P + 8E |
| Kloksnelheid P-cores |
3,4GHz |
2,5GHz |
2,5GHz |
| Turbo P-cores |
4,5GHz |
4,6GHz |
4,8GHz |
| Kloksnelheid E-cores |
N.v.t. |
1,8GHz |
1,8GHz |
| Turbo E-cores |
N.v.t. |
3,3GHz |
3,5GHz |
| L2-cache |
5MB |
9,5MB |
11,5MB |
| L3-cache |
12MB |
20MB |
24MB |
| Gpu |
UHD 730 |
UHD 730 |
UHD 770 |
| Bpb |
60W |
65W |
65W |
| Mtp |
89W |
148W |
154W |
| Adviesprijs |
€ 154 |
€ 254 |
€ 266 |
| Actuele prijs |
€ 117,45 |
€ 160,46 |
€ 209,99 |
Van de Core i3 13100 en i5 13400 bestaat een F-versie zonder igpu. Tussen de i5 13400 en 13400F zit op het moment van schrijven slechts 5 euro prijsverschil, maar de i3 13100F is maar liefst 40 euro goedkoper dan de variant met actieve graphics: een stuk substantiëler.
AMD Ryzen 5 7600, Ryzen 7 7700 en Ryzen 9 7900
- AMD Ryzen 5 7600
- AMD Ryzen 7 7700
- AMD Ryzen 9 7900
AMD Ryzen 5 7600
De AMD Ryzen 5 7600 is een zuinigere variant van de bestaande 7600X. Je levert gemiddeld maar 5 procent aan prestaties in, maar de besparing in stroomverbruik is veel groter. Helaas is de 7600 maar amper goedkoper dan de 7600X, wat een aanschaf vooralsnog niet heel aantrekkelijk maakt.
AMD Ryzen 7 7700
De AMD Ryzen 7 7700 is een zuinigere variant van de bestaande 7700X. Je levert gemiddeld maar 3 procent aan prestaties in, maar de besparing in stroomverbruik is veel groter. Helaas is de 7700 op het moment van schrijven niet goedkoper, maar 50 euro duurder dan de 7700X, wat een aanschaf vooralsnog niet heel aantrekkelijk maakt.
AMD Ryzen 9 7900
De AMD Ryzen 9 7900 is een zuinigere variant van de bestaande 7900X. Je levert gemiddeld maar 6 procent aan prestaties in, maar de besparing in stroomverbruik is veel groter. Helaas is de 7900 op het moment van schrijven niet goedkoper, maar 45 euro duurder dan de 7900X, wat een aanschaf vooralsnog niet heel aantrekkelijk maakt.
Een van de vaakst genoemde kritiekpunten op de nieuwe Ryzen 7000-serie van AMD was het fors verhoogde stroomverbruik. De Ryzen 9-modellen kregen een tdp van 170W mee en omdat AMD-chips altijd 35 procent meer mogen verbruiken dan hun geconfigureerde tdp, kan het verbruik in de praktijk oplopen tot 230W. Nu kun je dat zelf terugdringen, met powerlimits en undervolten bijvoorbeeld, maar met de drie nieuwe Ryzens die ik vandaag bespreek, doet AMD dat al voor je.
Zoals de naamgeving al doet vermoeden, zijn de Ryzen 9 7900, Ryzen 7 7700 en Ryzen 5 7600 simpelweg varianten van de bestaande 7900X, 7700 en 7600. Ze hebben echter een veel lagere tdp van 65W, wat volgens bovengenoemde vuistregel betekent dat ze maximaal 88W mogen verbruiken. Vooral voor de 7900 is dat een forse verlaging van 62 procent. Bij de twee andere modellen betreft het een verlaging van 38 procent.
Dat lagere verbruik zie je natuurlijk een beetje terug in de klokfrequenties, vooral in de basissnelheid die op alle cores tegelijk gehaald kan worden, maar het enige andere substantiële verschil met de oorspronkelijke modellen is dat je bij de nieuwe varianten een boxed koeler krijgt. Bij de 7900 en 7700 is dat een Wraith Prism, het top-flowmodel met een koelblok en heatpipes, terwijl je het bij de 7600 met een veel simpelere Wraith Stealth moet doen.
| AMD Ryzen 7000 |
7950X |
7900X |
7900 |
7700X |
7700 |
7600X |
7600 |
| Cores/threads |
16/32 |
12/24 |
12/24 |
8/16 |
8/16 |
6/12 |
6/12 |
| Kloksnelheid |
4,5GHz |
4,7GHz |
3,7GHz |
4,5GHz |
3,8GHz |
4,7GHz |
3,8GHz |
| Boostkloksnelheid |
5,7GHz |
5,6GHz |
5,4GHz |
5,4GHz |
5,3GHz |
5,3GHz |
5,1GHz |
| Tdp |
170W |
170W |
65W |
105W |
65W |
105W |
65W |
| Ppt |
230W |
230W |
88W |
142W |
88W |
142W |
88W |
| Koeler |
Geen |
Geen |
Wraith
Prism |
Geen |
Wraith
Prism |
Geen |
Wraith
Stealth |
| Adviesprijs |
$ 699 |
$ 549 |
$ 429 |
$ 399 |
$ 329 |
$ 299 |
$ 229 |
| Huidige prijs |
€ 467,99 |
€ 330,99 |
€ 302,99 |
€ 279,- |
€ 270,68 |
€ 195,35 |
€ 179,- |
Een ander belangrijk kritiekpunt op de oorspronkelijke Ryzen 7000-line-up was de prijs. AMD pakte die al gauw aan door binnen twee maanden na release significante prijsverlagingen door te voeren. Hoewel de 65W-modellen op papier een lagere adviesprijs hebben dan de X-uitvoeringen, zijn de 65W-versies in de praktijk nauwelijks goedkoper of zelfs duurder dan de bestaande modellen. Bijbetalen voor een zuinigere en daarom ongetwijfeld wat langzamere processor lijkt ons geen aantrekkelijke propositie. Dan kun je beter een regulier model aanschaffen en zelf een lagere powerlimit instellen.
Testverantwoording
We hebben het vergelijkingsmateriaal voor deze review onlangs compleet opnieuw getest, met de nieuwste software- en driverversies en voor de gamebenchmarks een nieuwe videokaart.
Geheugen, videokaart, opslag en koeling
We geven de mainstreamplatforms 16GB per geheugenkanaal, wat in totaal op 32GB uitkomt voor de geteste systemen. Voor de kloksnelheid van het geheugen houden we de officiële, maximaal ondersteunde snelheid aan. Die stellen we in op G.Skill Trident Z5- of Z5 Neo-geheugen.
Bij processors met een geïntegreerde gpu draaien we het gros van onze benchmarks zonder extra videokaart, terwijl we cpu's zonder (geactiveerde) igpu combineren met een Nvidia GeForce GTX 1650. Alle gamebenchmarks en de DaVinci Resolve-test draaien we in combinatie met de snelste videokaart van dit moment: een Nvidia GeForce RTX 4090.
Sinds kort voorzien we onze testsystemen van een Transcend 250H 2TB-ssd. Met 2TB snelle opslag kunnen we alle benchmarks en games, die steeds verder in grootte toenemen, tegelijk geïnstalleerd houden. Om tegemoet te komen aan de steeds hogere eisen die high-end processors aan de koeling stellen, gebruiken we Alphacool Ocean T38-waterkoelers.
:strip_exif()/i/2005658250.jpeg?f=imagearticlefull)
Gametests
We benchmarken games primair in full-hd-resolutie, 1920x1080 pixels, met medium- en ultra-settings. We kiezen juist voor de relatief lage full-hd-resolutie om de cpu waar mogelijk de bottleneck te laten zijn. Zo blijven de resultaten representatief als er in de toekomst snellere videokaarten verschijnen die het knelpunt naar de processor laten verschuiven. Bij hogere resoluties, zoals 4k, ligt de bottleneck doorgaans volledig bij de videokaart. Wel testen we op verzoek twee games ook op een resolutie van 2560x1440 pixels, om te kijken of er op die resolutie nog verschil is tussen processors.
Stroomverbruik
Uiteraard meten we ook het stroomverbruik van de processors. Onze meetmethode is gebaseerd op de stroom die door de kabels naar het moederbord loopt en die we onderscheppen met behulp van Tinkerforge-hardware. Door uitsluitend het vermogen van de processor te meten, geïsoleerd van de rest van het systeem, kunnen we een appels-met-appelsvergelijking maken.
We noteren het stroomverbruik idle, gemiddeld over vijf minuten, en tijdens drie soorten belasting: tijdens een Cinebench R23-run, multithreaded uiteraard, tijdens het renderen van een video in Adobe Premiere Pro en tijdens de game Metro Exodus op 1080p-resolutie met ultra-settings.
Foto- en videobewerking
In Photoshop evenaart de 7900 de score van de 7900X3D, maar de 7700 en 7600 laten wel iets liggen ten opzichte van hun reguliere varianten. De snelste van de nieuwe Intel-chips, de Core i5 13500, weet de score van de Ryzen 7 7700 te evenaren. De i5 13400 eindigt tussen de 7600 en 7600X in, de i3 staat vrijwel onderaan.
Premiere Pro verslikt zich nog altijd fors in de Ryzen 7000-chips met meer dan één core-chiplet, waardoor de 7700X de snelste Ryzen 7000-cpu is. De 7700 levert slechts een paar procent in, net als de 7600 ten opzichte van de 7600X. Toch blijft zelfs de 7600 sneller dan de i5 13500 van Intel.
DaVinci Resolve testen we vanaf nu altijd met de ook voor de gamebenchmarks gebruikte videokaart geïnstalleerd, omdat gpu-hardwareacceleratie niet uit te schakelen valt en processors zonder geïntegreerde gpu anders een oneerlijk voordeel zouden krijgen. De Ryzen 9 7900 heeft bijna 10 procent langer nodig dan de 7900X, de lager gepositioneerde 65W-Ryzens laten kleinere verschillen zien. De i5 13500 is net wat langzamer dan de Ryzen 7 7700, terwijl de i5 13400 bijna net zo goed scoort als de Ryzen 5 7600X. De Core i3 13100 is met ruim tien minuten veel langzamer.
- Adobe Photoshop
- Adobe Premiere Pro
- DaVinci Resolve
Video- en audiocodering
In de x264-test doen de nieuwe Core i5-cpu's met E-cores het uitstekend. De i5 13500 weet zelfs de duurste Ryzen 9's te verslaan, maar ook de i5 13400 doet het met hogere prestaties dan een Ryzen 9 5950X nog altijd heel verdienstelijk. De i3 13100 moet het alleen van zijn vier P-cores hebben en is daarmee veel langzamer. De 65W-Ryzens presteren vergelijkbaar.
De x265-test laat een wat gebalanceerder beeld zien, maar met name de i5 13500 blijft indrukwekkend scoren. Prestatieverschil tussen de nieuwe 65W-Ryzens en de bestaande modellen is er amper.
De FLAC-codec is vrijwel volledig afhankelijk van de snelheid van een core en zal dus geen last hebben van de strakkere 65W-powerlimits op de AMD-processors. Het verschil dat je ziet, wordt dus puur veroorzaakt door de iets lagere singlecoreturbo van de nieuwe chips. De relatief laag geklokte nieuwe Intel-cpu's doen het in deze test niet erg goed en blijven hangen rond het niveau van de meeste Ryzen 5000-processors.
- StaxRip - x264
- StaxRip - x265
- FLAC - 1 uur WAVE naar FLAC
3d-rendering
Cinebench is de benchmarksoftware die hoort bij de Cinema4D-rendersoftware. Je kunt deze benchmark gratis downloaden en eenvoudig zelf draaien in zowel single- als multithreaded modus. Mede daardoor is hij uitgegroeid tot een van de populairste cpu-tests.
In de singlethreaded test van Cinebench zien we een klein effect van de lagere singlecoreturbo bij de 65W-Ryzens, maar in de multithreaded test is het effect van de powerlimits soms veel groter. Dat geldt vooral voor de Ryzen 9 7900, die hier 14 procent aan prestaties inlevert ten opzichte van de 7900X. Bij de Ryzen 7 en 5 is dat respectievelijk 6 en 5 procent.
De nieuwe Intel-chips zijn per core sneller dan de Ryzen 5000-serie, maar lopen wel een kleine achterstand op ten opzichte van de hoger gepositioneerde chips in Intels dertiende generatie en de Ryzen 7000-chips van AMD. Multithreaded zetten vooral de Core i5's met hun extra E-cores indrukwekkende scores neer; de i5 13500 evenaart de score van de 12-core 5900X en de i5 13400 weet de 5800X te verslaan. De i3 13100 heeft de luxe van die extra zuinige cores niet en dat zie je hier duidelijk terug.
- Cinebench 23 - Single
- Cinebench 23 - Multi
In het renderprogramma Blender laten we de Italian Flat-afbeelding genereren, waarbij we het rekenwerk uitsluitend door de processor laten doen. Van de 65W-Ryzens is het weer de 7900 die het meeste last heeft van zijn strakke powerlimit; hij is 13 procent langzamer dan de gewone 7900X. Intels i5 13500 nestelt zich precies tussen de 7700X en 7700 in; de i5 13400 doet hetzelfde bij de 7600X en 7600.
Keyshot Viewer is een standaloneprogramma waarmee fotorealistische 3d-modellen die met de Keyshot-software zijn gemaakt, kunnen worden bekeken. Wij draaien de benchmark zonder gpu-acceleratie. Het prestatiebeeld is redelijk vergelijkbaar met dat in de andere rendertests.
Compute en compile
We compileren de volledige Firefox-browser met behulp van MozillaBuild aan de hand van de opensourcebroncode.
In deze test doen de 65W-Ryzens het heel behoorlijk. De 7900 heeft slechts 9 procent langer nodig dan de 7900X; bij de andere twee modellen is het verschil nog kleiner. Weer zien we de twee i5's verwikkeld in een gevecht met respectievelijk de 7700(X) en de 7600(X).
In de AIDA64-tests varieert het verschil tussen de 7900 en 7900X tussen de 5 en 20 procent. Bij de andere 65W-Ryzens zijn die verschillen kleiner. AMD is relatief sterk in de meeste van de gebruikte algoritmes.
- Zlib
- AES
- Hash
- SHA3
- Julia
- Mandel
- FP32 RT
- FP64 RT
Webbrowsing en compressie
De browserbenchmark Jetstream 2, die we draaien in Google Chrome, leunt vooral op de singlecoreprestaties. Hier zijn de verschillen tussen de 65W-Ryzens en de oorspronkelijke varianten dus niet heel groot. De Intels hebben hier duidelijk last van hun relatief langzaam geklokte en bovendien wat verouderde coretype, waardoor de i5's weliswaar de Ryzen 5000-cpu's verslaan, maar geen partij zijn voor de nieuwste generaties.
In 7-Zip doen de nieuwe Intel-chips het relatief goed; de i5 13400 verslaat de Ryzen 5's ruim en de i5 13500 verschalkt zelfs de Ryzen 7 7700X. De nieuwe Ryzens scoren vrijwel gelijk aan de bestaande varianten met hogere tdp's.
Games: geïntegreerde gpu
Voordat we kijken naar de prestaties met een losse videokaart, draaien we een test met de geïntegreerde gpu. Dat doen we in 3DMark Night Raid, een synthetische benchmark gericht op igpu's, die gebruikmaakt van DirectX 12.
De igpu van de i5 13500 is een stukje sneller dan die in de i5 13400, terwijl de i3 13100 het zelfs minder goed doet dan de basale gpu die AMD in de Ryzen 7000-serie heeft gestopt.
- Night Raid - Graphics
- Night Raid - Totaalscore
- Night Raid - CPU latency
In F1 22 wordt het verschil tussen de i5 13500 en de twee goedkopere nieuwe Intels goed duidelijk. Tussen de 65W-Ryzens en de normale uitvoeringen zit geen meetbaar verschil.
- 1920x1080 - Low
- 1920x1080 - Low (99p)
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
Total War: Warhammer III wil in zijn geheel niet draaien op de geïntegreerde gpu van de Intel-processors, dus deze grafieken zijn aan de korte kant. De AMD-chips doen het naar verwachting.
- 1280x720 - Low
- 1280x720 - Low (99p)
- 1920x1080 - Low
- 1920x1080 - Low (99p)
Games: Far Cry 6
In games loopt de processor lang niet altijd tegen zijn powerlimit aan, dus de 65W-Ryzens doen het in Far Cry 6 heel aardig. De Core i5 13500 scoort weliswaar beter dan de Ryzen 5000-cpu's, maar weet niet aan te haken bij de nieuwste processors van beide fabrikanten. De Core i3 13100 scoort redelijk vergelijkbaar met een Ryzen 5 5600.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
Games: F1 22
In F1 22 blijven de 7600 en 7900 wat achter bij de bestaande varianten, maar de 7700 presteert juist bijna identiek aan de 7700X. De nieuwe i5's blijven wat achter. Opvallend genoeg doet de i3 13100 het op medium juist wat beter. De Intel-chips laten zich beter vergelijken met de Ryzen 5000-cpu's dan met nieuwere modellen.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
Games: Metro Exodus
Metro Exodus testen we op zowel 1080p- als 1440p-resolutie. De Ryzen 7 7700 doet het weer opvallend goed, terwijl de 7900 en 7600 wat verder terugzakken. Ze weten echter nog wel de aansluiting te vinden met de nieuwe generaties van AMD en Intel, terwijl de Core i3's en i5's duidelijk een klasse lager presteren.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
- 2560x1440 - Medium
- 2560x1440 - Medium (99p)
- 2560x1440 - Medium (99.9p)
- 2560x1440 - Ultra
- 2560x1440 - Ultra (99p)
- 2560x1440 - Ultra (99.9p)
Games: Red Dead Redemption 2
Ook Red Dead Redemption 2 draaien we in beide resoluties. De nieuwe Core i5's en vooral de i3 komen er bekaaid vanaf in deze game en scoren nog minder goed dan veel van de Ryzen 5000-cpu's. De nieuwe Ryzens presteren niet veel anders dan de bestaande modellen met hogere tdp's.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
- 2560x1440 - Medium
- 2560x1440 - Medium (99p)
- 2560x1440 - Medium (99.9p)
- 2560x1440 - Ultra
- 2560x1440 - Ultra (99p)
- 2560x1440 - Ultra (99.9p)
Games: Total War: Warhammer III
De Ryzen 7000-processors doen het prima in deze game, waarbij vooral de 7700 en 7600 prima scoren. Extra cores leidt in dit spel lang niet altijd tot betere prestaties, in tegendeel zelfs. De Core i5 13400 en 13500 presteren vergelijkbaar met Ryzen 5000-cpu's; de Core i3 13100 hoort bij de hekkensluiters.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
Games: streaming
In de streamingtest coderen we een videobestand met de x264-codec terwijl F1 22 draait op een vaste snelheid van 60fps om zo het streamen van gameplay te simuleren. Hiervoor gebruiken we de 'very fast'-kwaliteitsinstelling van de codec, met een bitrate van 6Mbit en een framerate van 60fps. We rapporteren een gemiddelde van drie runs. In feite geeft deze test een indicatie van hoeveel rekenkracht een processor overheeft naast het draaien van een game.
Vooral de Core i5 13500 heeft met zijn acht E-cores flink wat ruimte over om andere taken uit te voeren naast het gamen. Hij verslaat hier zelfs de Ryzen 9 7950X van AMD. In absolute zin doet de i5 13400 het veel minder goed, maar nog altijd scoort hij beter dan wat je gezien de prijsstelling zou verwachten. De 7900 levert van de nieuwe Ryzens de meeste prestaties in; de 7700 en 7600 presteren meer in lijn met de bestaande X-varianten.
Prestatiescores
Om de prestaties van processors in één getal te vatten, hebben we op basis van alle benchmarkresultaten een index samengesteld: de Tweakers CPU Prestatiescore. Elke deeltest telt hierin even zwaar mee. Alleen de igpu-benchmarks hebben we weggelaten, omdat niet elke processor over geïntegreerde graphics beschikt.
De Tweakers CPU Prestatiescore is door deze opzet een mix van tests die wel en niet schalen met bijvoorbeeld kloksnelheid, cache, aantal cores, smt/hyperthreading en andere factoren. Het is daarmee een realistische afspiegeling van het moderne softwarelandschap.
Ga je je processor primair gebruiken om te gamen? Dan kun je kijken naar de Tweakers CPU Gaming Prestatiescore. Dit is hetzelfde concept, maar dan alleen op basis van de gamebenchmarks in combinatie met een losse videokaart.
Tweakers CPU Prestatiescore
Gemiddeld is de AMD Ryzen 9 7900 6 procent langzamer dan de bestaande 7900X en daarmee zien we bij dat model het grootste verschil van de nieuwe 65W-modellen. De 7700 levert maar 3 procent in ten opzichte van de 7700X; de 7600 presteert 5 procent minder.
De i5 13500 is in een strijd verwikkeld met de Ryzen 5 7600 en is praktisch even snel. De i5 13400 is net wat vlotter dan de 5700X, terwijl de i3 13100 alleen zijn directe voorganger verslaat. Aan de score van de Ryzen 5 5500 komt hij net niet.
Tweakers CPU Gaming Prestatiescore
In games doen de Ryzen 7000-processors met een lagere tdp amper onder voor de bestaande X-modellen. Games zijn nu eenmaal niet het type workload dat de processor continu volledig belast en dus ondervinden ze weinig hinder van de strakkere powerlimits.
Van de nieuwe Intels presteert de Core i5 13500 vanzelfsprekend het best. Hij komt uit op 178fps, waarmee hij vergelijkbaar presteert met de betere Ryzen 5000-chips. De nieuwere series van AMD en Intel blijven echter buiten bereik. De i5 13400 is 3 procent langzamer en verslaat daarmee de 5700X. De i3 13100 moet zich gewonnen geven tegenover de Ryzen 5 5600; van de geteste cpu's zijn alleen zijn voorganger, de i3 12100, en de Ryzen 5 5500 van AMD langzamer.
Stroomverbruik en efficiëntie
Normaal gesproken rapporteren we het verbruik via de EPS-kabels (cpu) en via de ATX-kabel (moederbord). Omdat we van koeler zijn gewisseld en dat invloed heeft op het verbruik via de ATX-stekker, houden we het in deze review puur bij het verbruik van de cpu zelf via de EPS-kabels. In de komende periode gaan we het stroomverbruik van alle processors opnieuw meten, zodat we voor een volgend artikel weer complete testresultaten kunnen tonen.
Stroomverbruik idle
Idle verbruiken de nieuwe Intel-chips wat minder dan de topmodellen uit de dertiende generatie. Ook bij AMD valt het idleverbruik van de nieuwe chips marginaal lager uit, vooral bij de modellen met maar één core-chiplet.
Stroomverbruik allcoreload (Cinebench R23 MT)
Onder belasting verbruiken de 65W-chips van AMD rond de 80W. Ze lopen dus duidelijk allemaal tegen hun powerlimit aan, want bij de bestaande X-modellen zagen we veel meer onderling verschil tussen de modellen met verschillende aantallen cores.
De Core i3 13100 en 13400 verbruiken steeds iets meer dan hun voorganger. De i5 13500 trekt nog eens 44 procent meer stroom uit de voeding dan de 13400, best een groot verschil voor een processor die eigenlijk alleen maar vier extra E-cores heeft. Wel blijft hij nog altijd duidelijk zuiniger dan de i5 13600K.
Stroomverbruik mixed load (Adobe Premiere Pro)
In Premiere Pro noteren we rond de 75W voor alle nieuwe AMD-chips. De i5 13500 komt daar met 88W iets bovenuit, de 13400 blijft er met 69W juist net onder. Dat is iets meer dan de i5 12400 verbruikte. De i3 13100 is met 58W net wat zuiniger dan zijn voorganger.
Stroomverbruik gaming (Metro Exodus)
Ingame loopt het stroomverbruik van de processors meer uit elkaar dan bij een continue belasting. De i3 13100 en i5 13400 verbruiken gemiddeld bijna 50W, terwijl de i5 13500 op bijna 60W uitkomt.
De Ryzen 5 7600 is net iets zuiniger dan de reguliere 7600X, maar vooral bij de 7900 wordt dat verschil groter: 15 procent.
Efficiëntie
Om te bepalen hoe efficiënt een processor werkt, meten we de totale hoeveelheid energie die hij nodig heeft om de benchmark Cinebench 23 MT af te ronden. Hierbij spelen dus zowel de tijd die de processor nodig heeft, en daarmee de prestaties, als het stroomverbruik een rol.
De 65W-versies van de AMD Ryzen 7000-processors doen het hier zonder uitzondering veel beter dan de bestaande X-modellen. De Ryzen 9 7900 is zelfs de efficiëntste processor van allemaal, dankzij de combinatie van relatief veel cores met relatief lage kloksnelheden. Ook de i5 13400 werkt redelijk efficiënt; de i5 13500 komt meer richting de middenmoot terecht.
De efficiëntie in games geeft vaak een ander beeld, want dergelijke software belast doorgaans lang niet alle cores zo zwaar als bijvoorbeeld Cinebench. Om hier wat over te zeggen, delen we het vermogen dat de processor in de game Metro Exodus vraagt, door de behaalde framerate, steeds op 1080p met ultra-settings.
De Ryzen 5 7600 en Ryzen 7 7700 behoren tot de zuinigste gamingprocessors. Alleen de Ryzen 7 5800X3D heeft per afgeleverd frame nog minder vermogen nodig. De Ryzen 9 7900 is nog altijd niet uitzonderlijk efficiënt, maar doet het wel 12 procent beter dan de gewone 7900X.
Volledig systeemverbruik
Voor de volledigheid rapporteren we ook het complete systeemverbruik, gemeten aan het stopcontact.
Temperatuurtest
De temperaturen van de processors testen we vanaf nu met een 360mm-waterkoeler: een Alphacool Core Ocean T38 AIO. Zeker high-end processors hebben de afgelopen generaties een steeds hoger stroomgebruik gekregen. Door een zo goed mogelijke koeling te kiezen binnen de grenzen van wat realistisch is, proberen we de processors de ruimte te geven om maximaal te presteren.
Om te waarborgen dat de geboden koeling altijd identiek is en de temperaturen van verschillende processors dus vergelijkbaar zijn, laten we de drie ventilators op de radiator altijd op 50 procent pwm-snelheid werken. De pomp draait continu op maximale snelheid.
De gebruikte belasting is een vijftien minuten durende loop van Cinebench R23 multithreaded. We loggen elke seconde de temperatuur van de cpu-package, de kloksnelheid (effectief de allcoreturbo) en het stroomverbruik, allemaal gebaseerd op de sensors die in de processor zijn verwerkt.
Het koelen van de nieuwe Core i3 en i5's is geen uitdaging, en ook de Ryzen 7000-processors met een 65W-tdp laten zich veel beter koelen dan de bestaande varianten. De Ryzen 9 7900 wordt duidelijk koeler dan de andere twee 65W-cpu's, wat komt doordat de warmte bij die processor over twee chiplets en dus een grotere oppervlakte wordt verdeeld. Bovendien haalt de 7900 zijn prestaties vooral uit zijn hogere aantal cores en dus in mindere mate uit hoge kloksnelheden.
- Max. temperatuur
- Gem. kloksnelheid
- Max. package power
Conclusie
Waar de processorstrijd eind vorig jaar vooral in het high-end segment oplaaide, hebben AMD en Intel de voorbije maanden ook nieuwe opties uitgebracht voor wie geen absoluut topmodel zoekt.
Intel geeft het middensegment E-cores
De Core i3 13100 verschilt alleen van de i3 12100 door zijn iets hogere klokfrequenties; verder is hij identiek aan zijn voorganger. De i5 13400 en i5 13500 kennen een stuk meer vernieuwing dankzij de toevoeging van respectievelijk vier en acht E-cores. Vooral in multithreaded taken zorgt dat voor een mooie boost. De i5 13400 haalt een 16 procent hogere Prestatiescore, maar is ook precies 16 procent duurder dan zijn voorganger, dus wat de prijs-prestatieverhouding betreft schiet je daar niets mee op. De i5 13500 is nog eens 11 procent sneller, maar moet 22 procent meer kosten en is dus een minder goede deal. Dat wordt nog eens versterkt doordat er geen F-versie van is en je dus ook als gamer altijd voor de versie met igpu moet gaan.
Hoewel de technische verbeteringen best interessant zijn, is het dus vooral de prijsstelling die voorlopig voorkomt dat we al te enthousiast raken over de nieuwe i5's.
- Intel Core i3 13100
- Intel Core i5 13400
- Intel Core i5 13500
AMD laat je meer betalen voor efficiëntie
AMD bereikt niet per se nieuwe prijspunten met zijn toevoegingen aan de Ryzen 7000-serie, maar probeert vooral de energiebewustere consument aan te spreken. Dat lijkt ons een uitstekend idee en de testresultaten laten hetzelfde beeld zien als in ons recente artikel over het zuiniger maken van je processor; de cpu kan een heel stuk zuiniger zonder al te veel prestaties in te leveren. De nieuwe 65W-varianten zijn slechts tussen de 3 en 6 procent langzamer dan de X-modellen van vorig jaar.
Tenzij je echt het onderste uit de kan wil hebben, lijkt zo'n zuiniger model dus een no-brainer, totdat je de prijs ziet. Alleen de Ryzen 5 7600 is ongeveer even duur als de normale 7600X; voor de andere twee cpu's betaal je een meerprijs tot wel 50 euro ten opzichte van het bestaande X-model. Meer betalen voor een langzamere cpu is natuurlijk een vreemd concept, ook al zit er dit keer een boxed koeler bij.
Nu valt die gekke prijsstelling op zich wel te verklaren. De adviesprijzen van de nieuwe 65W-modellen zijn namelijk wél duidelijk lager, maar in een poging de verkopen op te krikken is AMD flink gaan stunten met de prijzen van de oorspronkelijke line-up, die daardoor soms honderden euro's goedkoper is geworden. Hoe dan ook is de realiteit nu dat de zuinigere varianten weinig aantrekkelijk zijn om daadwerkelijk te kopen. Je kunt dan beter het reguliere model kopen en zelf een powerlimiet instellen.
Daarmee is ons advies eigenlijk omgekeerd ten opzichte van de Ryzen 5000-serie. Toen kon je bijvoorbeeld met een gerust hart de goedkopere Ryzen 5 5600 kopen, omdat die toch praktisch even ver boost als de 5600X; nu kun je met de goedkopere X-versie eenvoudig een zuinigere non-X imiteren.
- AMD Ryzen 5 7600
- AMD Ryzen 7 7700
- AMD Ryzen 9 7900
De beste processor voor 250 euro
Welke processor zou je moeten kopen voor rond de 250 euro? De Core i5 13400, 13500, Ryzen 5 7600 en 7600X dansen allemaal om dat prijspunt heen. Gek genoeg zou de oudste van dat stel, de Ryzen 5 7600X, mijn voornaamste aanrader zijn. Er is namelijk wel wat veranderd sinds we die processor voor het eerst bespraken, in oktober vorig jaar. Hij is ruim 100 euro goedkoper geworden en ook het vereiste DDR5-geheugen is fors in prijs gedaald. Standaard is hij lekker vlot, maar met wat biosaanpassingen maak je er relatief eenvoudig een zuinigere '7600' van.
De Core i5 13500 is gemiddeld ongeveer even snel, maar delft in games het onderspit door zijn wat oudere architectuur en is daarnaast wat duurder. Daar kun je wel tegen inbrengen dat hij ook werkt met een goedkoper moederbord en goedkoper DDR4, maar dat zal ook impact op de prestaties hebben. Bovendien is dat voornamelijk een argument voor upgraders; wie een volledig nieuw systeem bouwt, start met socket 1700 én DDR4 inmiddels wel op een erg dood (upgrade)pad.
:strip_exif()/i/2005545354.webp?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2005545348.webp?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2005545342.webp?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2005561292.webp?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2005560922.jpeg?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2005560920.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2005658250.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2005560922.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005561292.webp?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004582430.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005659414.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/u/42190/crop63d3b7d6b74b0_cropped.gif?f=community)
:fill(white):strip_exif()/i/2005560920.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005545348.webp?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005545342.webp?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005545354.webp?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005658358.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005586778.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005441302.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005408332.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005363176.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2005321636.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005546144.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/u/403796/avatar-small.gif?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/466863/crop560dc5c3e12e8_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/1368546/crop63ae20298cbd4.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/71414/images.jpg?f=community){kind=small}
/u/1219196/crop6324b2e35d04c_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/299124/522114GWMwJIBM.jpg?f=community){kind=small}
/u/483811/crop565cdab46fb7c_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/226826/aardblij-60.jpg?f=community){kind=small}
zo groot is prijsverschil niet met geheugen
:strip_exif()/u/285020/crop6085b8acc4f0d_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/130235/balance.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1493414/crop614b02975caa1_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/375510/0sZhjFJ.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/343344/159526011770916661_6qPcZlSa_f-KLEIN%2520Tweakers.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/7013/spunky_main.gif?f=community){kind=small}
/u/5035/avatar.png?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/231397/crop5daf616bcc2f3_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/286895/icon1.png?f=community){kind=small}
/u/38782/crop6146c7a29805d_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/6764/cergorach.jpg?f=community){kind=small}
) gebruikt terwijl ik dit typ 7W...
:strip_icc():strip_exif()/u/287731/crop6270fa65746ea_cropped.jpg?f=community){kind=small}
):strip_icc():strip_exif()/u/94045/crop66c1b4250e8a2_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/1830/acm.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/263315/crop592fef8caf3e6_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/925055/crop6745e5b773234_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/125182/crop5f773b38ac426_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/207277/avatar2080_3.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/83648/logo-website-icoon-web.jpg?f=community){kind=logo}
:strip_icc():strip_exif()/u/489983/crop5db33928bbeea_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/364570/icon.png?f=community){kind=icon}
/u/581763/crop671d464e1d270_cropped.png?f=community){kind=small}